- دلایل تغییر مبلغ وجه نقد وشبه نقد ابتدای دوره و پایان دوره
به طور خلاصه، صورت جریانهای نقدی، استفادهکنندگان از صورت‌های مالی را در ارزیابی توانایی مؤسسه، در نگهداشت وجه نقد کافی هم در کوتاهمدت و هم در بلندمدت یاری می نماید. در این مورد نقطه نظر هیئت تدوین استانداردهای حسابداری سازمان حسابرسی که در بخش هدفهای گزارشگری مالی از چارچوب نظری پیشنهادهای این هیئت آمده است به شرح زیر می‌باشد:
«وجوه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد انتفاعی است و ایجاد توازن بین وجوه نقد در دسترس و نیازهای نقدی، مهمترین عامل سلامت هر واحد اقتصادی است. وجه نقد از طریق عملیات عادی و سایر منابع تأمین مالی به واحد انتفاعی وارد می شود و برای اجرای عملیات بازپرداخت سود، بازپرداخت بدهیها و گسترش واحد تجاری به مصرف میرسد. جریان ورود و خروج وجه نقد در هر واحد انتفاعی بازتاب تصمیم گیری مدیریت در مورد برنامه های کوتاهمدت و بلندمدت عملیاتی و طرحهای سرمایه گذاری و تأمین مالی است»
اگر چه اطلاعات مربوط به جریان وجوه نقد در مقایسه با اطلاعات مربوط به سودآوری که بر اساس حسابداری تعهدی اندازه گیری و ارائه می شود از لحاظ ارزیابی عملکرد واحد انتفاعی و مدیریت آن سودمندی کمتری دارد، اما می تواند در زمینه های زیر مفید واقع شود:
-
- سنجش نقدینگی و ارزیابی توان واحد انتفاعی در ایفای بهموقع تعهدات، پرداخت سود و تأمین نیازهای نقدی
-
- کمک به درک عملیات از طریق شناسایی ارتباط بین عملیات و جریان وجوه نقد مربوطه و تسهیل در تفسیر اطلاعات ارائه شده درباره سودآوری
- ارزیابی فعالیتهای عملیاتی، تأمین مالی و سرمایه گذاری واحد انتفاعی
طبق استانداردهای حسابداری ایران، صورت جریان وجوه نقد باید به ترتیب منعکس کننده جریانهای نقدی طی دوره، تحت سر فصل‌های اصلی زیر باشد (ثقفی و فدایی، ۱۳۸۶):
الف) فعالیتهای عملیاتی ب) بازده سرمایه گذاری و سود پرداختنی بابت تأمین مالی ج) مالیات بر درآمد د) فعالیتهای سرمایه گذاری ه) فعالیتهای تأمین مالی صورت جریان وجوه نقد همچنین باید شامل صورت تطبیق ماندهی اول دوره و پایان دوره وجه نقد باشد.
الف- جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی
شامل وجهنقد ناشی از عملیاتی است که در تعیین سود خالص بهکار می‌روند. برای مثال دریافت‌های نقدی بابت فروش کالا و خدمات و نیز پرداخت‌های نقدی به عرضهکنندگان جهت تحصیل موجودی و کارمندان جهت هزینه‌ها، مبلغ جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، یکی از شاخص‌های اصلی ارزیابی توانایی فعالیتهای عملیاتی شرکت در ایجاد وجه نقد کافی جهت بازپرداخت وام‌ها، نگهداشت توان عملیاتی و پرداخت سود سهام است. موارد منعکس در این طبقه از صورت جریان وجوه نقد، جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد مرتبط با سود عملیاتی است.
نمونه ای از جریانهای نقدی معمول که در این طبقه قرار می‌گیرند به شرح زیر میباشند:
وجه نقد دریافتی از مشتریان: حاصل فروش کالا و ارائه خدمات سایر درآمد‌های عملیاتی مانند وجه نقد دریافتی حاصل از حقالامتیاز، حقالزحمه و کارمزد بابت قردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی وجه نقد پرداختنی: به فروشندگان کالا و خدمات بابت حقوق و دستمزد بابت مزایای پایان خدمت کارکنان بابت قراردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی تفاوت بین جریانهای ورودی و جریانهای خروجی عملیاتی وجه نقد، خالص جریان وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی نامیده می‌شود.
بسیاری از تحلیلگران، این مبلغ را بیش از سایر موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌دهند، زیرا این مبلغ، معیار اندازه گیری سود خالص عملیاتی بر مبنای نقدی است.
برای گزارش فعالیتهای عملیاتی دو روش وجود دارد (مشایخی، ۱۳۸۸):
الف)روش مستقیم ب) روش غیر مستقیم
رویکرد مستقیم: در این رویکرد، خالص جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی با جمع تکتک جریانهای ورودی نقدی (مشایخی، ۱۳۸۸) و سپس کسر تکتک جریانهای نقدی خروجی (همچون خرید کالا و پرداخت بابت هزینه ها) به دست می‌آید. برتری اصلی این رویکرد، انعکاس جداگانه دریافت‌ها و پرداخت‌های ناخالص نقدی عملیاتی است. اطلاع از منابع مشخص دریافت نقدی و مقاصد مربوط به پرداخت‌های نقدی انجام شده در دوره های گذشته می‌تواند در برآورد جریانهای نقدی آتی مفید واقع شود، لیکن این رویکرد با ارائه جزئیات مربوط به خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، به این امر کمک می‌کند. نحوه عمل در روش مستقیم بدین صورت است که با در اختیار داشتن مانده های ابتدا و پایان دوره حساب‌های دفتر کل و تعدیل حساب‌های صورت سود و زیان تعهدی، به جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی دست می‌یابیم.
رویکرد غیرمستقیم: این رویکرد با سود عملیاتی شروع و با انجام تعدیلاتی به شرح زیر به خالص جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی دست می‌یابیم:
-
- اثر معاملات و رویداد‌هایی که دارای ماهیت غیرنقدی است اما در محاسبه سود عملیاتی منظور شده‌اند. مانند استهلاک و هزینه مطالبات مشکوک الوصول و هزینه مزایای پایان خدمت کارکنان.
- اثر اقلامی که در محاسبه سود و زیان عملیاتی دوره جاری منظور شده‌اند، لیکن جریانهای نقدی مرتبط با آن ها در این دوره انجام نشده است مانند افزایش یا کاهش در مانده حساب‌های موجودی کالا، حساب‌های دریافتنی، حساب‌های پرداختنی و پیشپرداخت هزینه ها، ممکن است این سوأل مطرح شود که چرا از سود عملیاتی شروع می‌کنیم نه از سود خالص؟ در پاسخ می‌توان چنین گفت که آن گروه از جریانهای نقدی که مرتبط با بخش عملیاتی سود و زیان است، در صورت جریان نقدی بهعنوان جریان نقدی عملیاتی طبقه بندی می‌شود و فعالیتهای عملیاتی عبارت از فعالیتهای اصلی و مستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. از آنجایی که سود خالص شامل اقلام غیرعملیاتی نیز می‌باشد، بنابرین استفاده از سود عملیاتی ارجعتر است. برتری اصلی روش غیرمستقیم آن است که تفاوت بین سود عملیاتی و جریان وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی بهگونه برجستهای نشان داده می‌شود. بهنظر بسیاری از استفادهکنندگان از صورت‌های مالی، چنین روشی در ارائه تصویری از کیفیت سود واحد تجاری، حائز اهمیت اساسی است (مشایخی، ۱۳۸۸).
ب- جریانهای نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری و سود پرداختنی بابت تأمین مالی:
پرداخت‌های مرتبط با سود و کارمزد تأمین مالی، سود سهام و درآمد سرمایه گذاری در سر فصل جداگانه ای طبقه بندی می‌شوند. مطابق با استانداردهای ایران، بهدلایل زیر سر فصل جداگانه ای بهنام( بازده سرمایه گذاری‌ها و سود پرداختنی بابت تأمین مالی )در صورت جریان نقدی پیش بینی شده است (مشایخی، ۱۳۸۸) جلوگیری از خدشهدار شدن یکنواختی ارائه صورت‌های مالی و در نتیجه تضعیف قابلیت مقایسه
-
- ایجاد و هماهنگی بین صورت جریان نقدی و صورت سود و زیان
