شکل۲-۲٫ نمایه استنادی علوم ایران
ج. طلایه داران علم ایران[۴۸]: «این بخش یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت علم می‌باشد که بر پایه زنجیره استناد پایه گذاری شده است و محققان کشور را قادر می‌سازد تا عملکردهای علمی را اندازه گیری نموده و تمایلات و علایق علمی را دنبال نمایند»(مهراد، گزنی، ۱۳۸۷، ص ۷). این پایگاه به رتبه بندی افراد شامل دانشمندان و پژوهشگران، مؤسسات شامل دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی، مقالات و نشریات بر اساس تعداد مقالات انتشار یافته، استنادهای دریافت شده و استنادهای صورت گرفته می‌پردازد. این پایگاه دوره زمانی ۱۰ ساله را در بر گرفته(هر دو ماه یکبار روزآمد می شود) و فقط در مورد زبان فارسی طراحی شده است(شکل ۲-۳). این پایگاه خدمات دیگری نیز ارائه می‌دهد که برخی از آن ها عبارت اند از:
۱٫ مقالات پر استناد: این قسمت مقاله هایی که طی نه سال گذشته بیشترین استناد را داشته اند از سال ۱۳۸۰ به بعد نشان می‌دهد.
۲٫ مقالات داغ: «مقالاتی هستند که در مقایسه با سایر مقالات رشته شان در یک دوره زمانی خیلی کوتاه صاحب استناد می‌شوند»(مهراد، گزنی، ۱۳۸۷، ص۸۶). این قسمت مقاله هایی که طی دو سال گذشته بیشترین استناد را کسب کرده‌اند از سال ۱۳۸۵ به بعد نشان می‌دهد. مقالات این قسمت هر دو ماه یکبار روزآمد می‌شوند.
۳٫ جبهه‌های پژوهش: این قسمت شامل مقالاتی است که بیشترین استناد را به خود اختصاص داده‌اند و شامل مقالات هسته می‌گردد. در واقع جبهه‌های پژوهش شامل مقاله هایی است که در ظهور یا ورود زمینه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی جدید در کشور بیشترین نقش را دارند.
پایگاه طلایه داران علم ایران پاسخ‌های لازم را برای سؤالات زیر فراهم می‌آورد:
-
- مقالات پر استناد در هر رشته موضوعی کدام است؟
-
- حوزه های پژوهشی نوظهور در رشته‌های مختلف کدام است؟
-
- کدام کشورها بیشترین تأثیر را در تحقیقات علمی دارند؟
-
- پراستناد‌ترین نویسندگان در رشته‌های مختلف موضوعی کیست؟
- برترین مجلات علمی در رشته‌های گوناگون کدام است؟(مهراد، فرمانی، ۱۳۹۲)
شکل۲-۳٫ طلایه داران علم ایران
د. رتبه بندی دانشگاه‌های کشورهای اسلامی: رتبه بندی دانشگاه‌های ملی، پدیده‌ای جهانی است که تاریخچه‌ای بالغ بر ۳۰ سال دارد. رتبه بندی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به منظور نشان دادن جایگاه رقابتی آن ها در تمامی حوزه ها و یا در موضوع‌های خاص به وجود آمده است. اولین رتبه بندی بین‌المللی دانشگاه‌ها در سال ۲۰۰۳، توسط دانشگاه شانگ‌های جیاتانگ چین و به منظور بررسی وضعیت دانشگاه‌های این کشور در مقایسه با دانشگاه‌های فعال در سطح بین‌المللی منتشر شد. با توجه به استقبال گسترده از نتایج حاصل از این رتبه بندی، در سال‌های بعد سازمان‌های مختلف با اهداف متعددی نسبت به انتشار لیست‌های دسته بندی شده از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی اقدام کردند(پاکزاد، خالدی، تیموری، ۱۳۹۱).
بخش رتبه بندی دانشگاه‌ها در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام به رتبه بندی دانشگاه‌ها بر اساس معیارها و شاخص‌های مشخص می‌پردازد و دو رتبه بندی در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ انجام شده است(مهراد، فرمانی، ۱۳۹۲).
معیارها و شاخص‌های رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در این پایگاه شامل پنج معیار اصلی است که عبارت از: پژوهش(۵۷%)، آموزش(۳۲%)، وجه بین‌المللی(۶٫۵%)، تسهیلات و امکانات(۲%)، فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی(۲٫۵%) می‌باشد.
معیار پژوهش یکی از مهمترین معیارهای محاسبه در رتبه بندی حاضر می‌باشد که بیشترین وزن را در مجموع به خود اختصاص داده است. این معیار شامل شش شاخص کیفت پژوهش، کارایی پژوهش، حچم پژوهش، نرخ رشد کیفت پژوهش، نرخ رشد کارایی پژوهش و ثبت نام‌ها می‌باشد.
معیار آموزش که مجموع شاخص‌های این معیار میزان دستیابی دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی را به نگهداری و انتشار دانش به عنوان دومین مأموریت مهم دانشگاه‌ها مورد ارزیابی قرار می‌دهد و شامل اعضای هیئت علمی دارای جایزه، اساتید پر استناد مبتنی بر استانداردههای آی اس آی[۴۹] و او آی سی[۵۰]، نسبت اعضای هیئت علمی دارای مدرک دکتری به کل اعضای هیئت علمی، فارغ التحصیلانی که جایزه گرفته اند، فارغ التحصیلان پر استناد، نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجویان، نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان، دانشجویان دارای جایزه در المپیادهای بین‌المللی می‌باشد.
معیار وجهه ی بین‌المللی که به نظر می‌رسد حرکت مثبتی در جهت کیفیت آموزش، خروجی پژوهش، درک اجتماعی فرهنگی و نهایتاًً اعتبار و خوشنامی دانشگاه است و شامل شاخص‌هایی از قبیل دارا بودن اساتید و دانشجویان بین‌المللی، اعضای هیئت علمی که مدرک دکترای خود را از خارج از کشور دریافت کرده‌اند، کارگاه‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی و تعاملات بین‌المللی است.
معیار تسهیلات و امکانات شامل کلیه اموری است که سبب تسهیل فرایند آموزش و پژوهش در مؤسسه مذکور می‌باشد و در واقع امکانات هر دانشگاه یا مؤسسه تحقیقاتی نشان دهنده قدرت و قوت آن است. تسهیلات شامل دو شاخص سرانه تعداد عنوان کتاب به ازای هر دانشجو و تعداد مؤسسات و مراکز تحقیقاتی دانشگاه است.
معیار فعالیت اجتماعی اقتصادی بر این امر استوار است که اولین مسئولیت دانشمندان ارتقای رفاه و آسایش جامعه است و هر چه دانشگاه در این زمینه فعال‌تر باشد اعتبار و مقبولیت آن نیز بالا است. بر این اساس شاخص‌های مربوط به این معیار عبارت اند از: تعداد مؤسسات و شرکت‌های [۵۱]spin-off و تعداد مراکز رشد به صورت مستقل یا در درون پارک‌های علم و فناوری(حسن زاده، نویدی، ۱۳۹۲).
شکل۲-۴٫ رتبه بندی دانشگاه‌های کشورهای اسلامی
دیگر محصولات پایگاه عبارت اند:
۱٫ فهرست مندرجات: پایگاهی است که از پیکره اصلی نمایه استنادی علوم به وجود آمده است حاوی فهرست مندرجات نشریات علمی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است. با جستجو و اتصال به نمایه استنادی علوم می‌توان به متن کامل مقالات در رشته‌های موضوعی محتلف دست یافت.
۲٫ نظام آگاهی رسانی استناد فارسی: پایگاهی متصل به نمایه استنادی علوم است که هم امکان جستجو برای دستیابی به جدید ترین اطلاعات را دارد و هم می‌توان با ورود به نمایه استنادی علوم و تعریف پست الکترونیکی خود و تشکیل پروفایل کاربر، موضوعات دلخواه را از نمایه استنادی علوم به طور دلخواه دریافت کرد. و از استنادهای صورت گرفته به انتشارات نیز اطلاع کسب کرد.
