همان طور که درمان می بایست مناسب با نوع بیماری باشد، برای تعیین کیفر متناسب با شخصیت و حالت خطرناک مرتکب نیز، تمام علل و انگیزه هایی که موجب ارتکاب جرم شده است و همچنین ذوق و استعداد و تمایلات جسمی وروانی و حالات روحی بزهکار باید مورد تحقیق و پژوهش و آزمایش قرار گیرد تا اصلاح و تربیت یا درمان بزهکار امکان پذیر باشد.
روش شناسایی شخصیت بزهکاران، برای اولین بار در سال ۱۹۰۷ در آرژانتین (آمریکای جنوبی) و در سال ۱۹۱۹ در بلژیک اجرا گردید و بعدها در سایر کشورها مراکز مخصوص ابسرواسیون بزهکاران تأسيس گردید.[۴۲]
۲- اقسام ابسرواسیون
ابسرواسیون ممکن است در محیط آزاد یا محیط بسته انجام گیرد.
۱-۲ ابسرواسیون در محیط آزاد
در این روش فردی که مورد ابسرواسیون قرار می‌گیرد به زندگی عادی اجتماعی خود ادامه می‌دهد، بازرس یا مقام های صلاحیت دار دیگر، به وسیله مددکاران اجتماعی و متخصصان اطلاعات لازم را راجع به وضع خانوادگی، جسمی، روانی، تحصیلی، کار، محیط تفریحی جمع آوری نموده و تمام اعمال و رفتار و معاشرت های او را مددکاران اجتماعی یا اعضای حمایت زندانیان یا اعضای انجمن های خیریه تحت مراقبت قرار می‌دهند. مددکاران اجتماعی یا افراد خانواده کارفرما یا مربیان آموزشی، دوستان و همسایگان خود آزمون، که به طور دائم در تماس بوده برای رفع مشکلات و حل اختلافات و پیشگیری از انحراف مجدد، اقدام های لازم را به عمل می آوردند. در صورت لزوم آزمایش های پزشکی و روان پزشکی مراتب را به مقام دستور دهنده ابسرواسیون (بازپرس، قاضی دادگاه اطفال، قاضی دادگاه) اطلاع می‌دهند.[۴۳]
مزایای که می شود برای این نوع شناسایی نام برد این است که دولت متحمل مخارج زیاد نمی شود و مددکاران اجتماعی یا مددکاران افتخاری می‌توانند مددجو را در زندگی عادی و حقیقی خود مورد تحقیق و پژوهش قرار داده و علل ارتکاب بزه را از نزدیک بررسی نمایند.
ولی این شیوه رسیدگی بدون اشکال هم نمی باشد و مراقبت از فردی که مورد تحقیق و پژوهش اجتماعی است در فضای آزاد آسان نیست و اگر دلیل ارتکاب جرم، محیط اجتماع باشند، تغییر دادن محیط اجتماعی و افرادی که در تماس هستند بسیار مشکل است. ابسرواسیون در محیط آزاد، ابسرواسیون مستقیم نیست. تحقیق کنندگان اطلاعات لازم را از شهود جمع آوری می نمایند چه بسا اطلاعات دقیق نبوده یا خالی از غرض نباشد. از معایب مهم این روش طولانی بودن مدت ابسرواسیون است. به آسانی نمی توان از متخصصین مختلف جهت بررسی و تحقیق و آزمایش های مختلف استفاده کند.[۴۴]
۲-۲ ابسرواسیون در محیط بسته
جهت تحقیق و بررسی دقیق علل ارتکاب جرم و پیشنهاد روشی که بایستی در مورد بزهکار اجرا گردد او را در یک مرکز علمی، برای مدت معین نگهداری کرده متخصصین مربوط، از لحاظ روانی، جسمی، وضع خانوادگی، اجتماعی و… بزهکار را مورد آزمایش و تحقیق و پژوهش قرار می‌دهند. در مدت ابسرواسیون رییس مؤسسه، مربیان اخلاقی، مددکاران اجتماعی، پزشک، روانپزشک، مراقبان و تمام کسانی که با آزمون شونده تماس دارند اعمال و رفتار و کردار او را گزارش می‌دهند. پس از اتمام دوره ابسرواسیون تمام افرادی که با آزمون شونده در تماس بوده اند با متخصصان مربوط (پزشک، روانپزشک، مددکار اجتماعی، مربیان اخلاقی و…) تشکیل جلسه داده روشی را که باید در مورد آزمون شونده اجرا گردد، پیشنهاد می‌کنند.[۴۵]
ابسرواسیون در محیط بسته، دارای مزایا و معایبی است که نویسنده بدین گونه اعلام داشته[۴۶]: «مزیتی که این روش دارا می‌باشد این است که آزمون شونده به صورت دایم در اختیار متخصصان است و تمام اعمال و رفتار او مراقبت می شود. متخصصان در یک اکیپ کار می‌کنند، از مشاهده‌ها و بررسی ها و عقاید همکاران خود مطلع می‌شوند و اشکالی که بر این شیوه وارد گردیده گفته شده تأسيس یک مرکز ابسرواسیون مجهز گران تمام می شود. و دیگر اینکه رابطه آزمون شونده با محیط طبیعی قطع می‌گردد. آزمون شونده در یک محیط غیرعادی تحت ابسرواسیون قرار می‌گیرد. قطع رابطه با زندگی عادی اجتماعی و سبب ناراحتی شدید روانی شده و حس انتقام و نفرت را در آزمون شونده برمی انگیزد. آزمون شونده به آسانی حاضر به بیان حقیقت نیست. هرگاه مدت ابسرواسیون طولانی گردد موجب ناراحتی روانی شده و ضررهای روش انفرادی را خواهد داشت».
در شرایط کنونی جامعه ما، که جرم های تعزیری روز به روز در حال فزونی است شاید بتوان گفت ابسرواسیون در محیط بسته بهترین راه حل در حال حاضر می‌باشد. هنگامی که زندان ها روز به روز بر تعدادشان اضافه می شود و هزینه های گزافی برای نگهداری آن ها صرف می‌گردد، بهتر است همین هزینه را در بدو امر استفاده کنیم و به واسطه هزینه های اولیه که خرج نمودیم، درآمد کسب کنیم. در حالی که زندان های ما باید محلی برای اصلاح و تربیت باشد، جایگاهی ایجاد شده برای استراحتگاه مجرمان که محلی برای خواب با امکانات حداقل وجود دارد و پس از آزادی با فاصله ای اندک مجدد مرتکب جرم می‌شوند.
بهتر نیست در محیط بسته، کارخانه ها یا مراکز تولیدی تأسيس گردد و در آنجا مشغول به کار گردند؟ در اینجا است که می شود گفت مزایای این سیستم بیشتر از معایب آن می‌باشد. وقتی فرد در محیطی کار می‌کند با افراد متفاوتی در حین فعالیت در ارتباط می‌باشد و افراد متخصص (پزشک، روانشناس و…) اعمال و رفتار آن ها را مشاهده می‌کنند و پس از این زمان است که می توان به جرم وی رسیدگی نمود هرچند مدت طولانی شود. ولی نتیجه بهتری کسب خواهیم نمود. هرگز سریع ترین راه ها، بهترین راه ها محسوب نخواهند شد. همان طور که در شرایط فعلی مشهود می‌باشد.
۳-ضرورت پرونده شناسایی شخصیت در مراحل مختلف رسیدگی کیفری (قبل از اجرای حکم)
در مورد لزوم تشکیل پرونده شناسایی شخصیت و حایز اهمیت بودن آن همان بس که در بیشتر سمینارها و کنفرانس های بین‌المللی به لزوم پرونده شخصیت اشاره شده است و عملی کردن آن را از مراجع ذیصلاح درخواست نموده اند. اولین پرونده های شخصیت در مورد اطفال بزهکار تشکیل شد، تا اینکه در سال ۱۹۵۸ قانون‌گذار فرانسوی، تنظیم پرونده شخصیت را برای بزرگسالان مورد تصویب قرار داده و ماده ۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری جدید فرانسه بالصراحه تشکیل پرونده شناسایی شخصیت را در پاره ای از موارد اجباری تشخیص می‌دهد.[۴۷]
با توجه به اینکه بعضی از نویسندگان از جمله ابراهیم ابراهیمی، در کتاب پرونده شخصیت در فرایند کیفری ایران اعلام می‌دارد، لزومی ندارد که برای کلیه جرایم مبادرت به تشکیل پرونده شخصیت نماییم که به موجب آن در تمام موارد اتهام های جنایی تشکیل پرونده شخصیت اجباری می‌باشد که دلیل آن نیز روشن است. درباره بزهکاری از نوع جنحه اجبار و الزام آن (اختیاری) مثل اتهامات جنایی نمی باشد. باید گفت اینجانب نظری مخالف نظرمذکور را دارا می باشم زیرا در تمامی جرایم از جمله جرایم تعزیری شناخت شخصیت نه تنها اختیاری بلکه لازم و ضروری است تا بتوان رسیدگی کامل و دقیقی را انجام داد؛ در راستای اصلاح بهتر مرتکب.
