در ارتباط با تغییرات مقاطع تحصیلی باید بگوییم که در سال ۱۳۷۰ دوره های تحصیلی به شکل ۱ سال، دوره آمادگی بود که البته الزامی نبود. البته اخیراًً دوره پیش‌دبستانی به‌جای آن قرارگرفته که الزامی است. دوره دبستان، راهنمایی و متوسطه قبلا به ترتیب پنج سال، سه سال و چهار سال بود. از سال ۱۳۷۱ به بعد دوره متوسطه سه سال شد و دوره یک‌ساله پیش‌دانشگاهی به آن اضافه گردید. از سال ۱۳۹۱ تغییراتی در مقاطع تحصیلی ایجاد شد؛ به این صورت که دوره ابتدایی به صورت یک دوره ۶ ساله شد و دوره راهنمایی حذف گردید و به‌جای آن دو، دوره ۳ سالۀ متوسطه یک و دو قرار گرفت. در سال ۹۱ این برنامه به شکل آزمایشی اجرا شد و در سال ۱۳۹۲ به صورت قطعی شده است. با توجه به اینکه هنوز عملاً تغییری در عناوین مدارس ایجاد نشده و دانش‌آموزانی که در مقطع راهنمایی تحصیل می‌کنند وارد دوره دبیرستان (متوسطه) می‌شوند و هنوز مقطع تحصیلی راهنمایی در مورد دانش‌آموزانی که در این مقطع تحصیل می‌کردند وجود دارد، مبنای دوره متوسطه در این پایان‌نامه همان دوره چهار‌ساله متوسطه قبل در نظر گرفته‌شده است.
فصل دوم:
علت یابی جنایی رفتارهای نابهنجار دانش آموزان
در این فصل به بررسی علل مؤثر بر بروز رفتارهای نابهنجار دانش آموزان در بعد فردی – روانی، خانواده، مدرسه و سایر عوامل اجتماعی می‌پردازیم. بخشی از اطلاعات این فصل مبتنی بر مطالعات توصیفی و کتابخانه ای بوده و از آیات و روایات معصومین همچنین نظریات جرم‌شناسان در این زمینه الهام گرفته‌شده است؛ بخشی دیگر مبتنی بر اطلاعات آماری بوده که با توجه به هر مبحث و گفتار نتایج عملی حاصل از پژوهش‌های آماری را ذکر نموده‌ایم.
مبحث اول: علل فردی – روانی
گفتار اول: اختلالات روانی
اختلال شخصیت ضداجتماعی[۱۰۵] روان‌پزشکان فرانسوی در ابتدا این انحراف را «دیوانگی اخلاقی» یا کج‌روی رفتاری بدون هیچ گونه نقص هوشی گذاشتند که در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود[۱۰۶]. برخی ضوابط تشخیص این اختلال بر اساس انجمن روان‌پزشکی آمریکا[۱۰۷] بدین شرح است: «۱- بی‌توجهی نسبت به دیگران و پایمال کردن حقوق آنان. ۲- تحریک‌پذیری یا پرخاشگری که با تکرار نزاع‌های جسمانی یا تهاجم‌ها آشکار می‌شود.۳- ناتوانی در تطبیق با هنجاری اجتماعی مرتبط با رفتارهای قانونی.»[۱۰۸]
برخی روانشناسان خصیصه‌های اصلی این اختلال را بدین‌صورت بیان می‌کنند: بی‌تفاوتی نسبت به توجه، مهربانی یا اعتماد دیگران، فقدان ندامت و پشیمانی در قبال اشتباهات، فعالیت‌های جنسی بی‌بندوبار، مبتذل و غیر منسجم.[۱۰۹] در واقع این اختلال بیانگر شخصیتی است که قادر به انطباق با قوانین و مقررات جامعه نبوده و آن ها را نقض می‌کند.
اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریانیک[۱۱۰] این اختلال در زنان و دختران نسبت به مردان بیشتر شایع بوده است و رفتار مبتلایان توأم با تظاهر، اغراق‌آمیز همراه با خودپسندی، خودبینی و عواطف سطحی و کم‌عمق است.[۱۱۱] توجه دیگران چیزی است که آن ها نمی‌توانند بدون آن زندگی کنند و مانند دارو به آن نیاز دارند.[۱۱۲] افراد مبتلابه این اختلال بیش‌ازحد به‌ظاهر و تیپ خود اهمیت می‌دهند و همواره تلاش زیادی در جلب‌توجه دیگران به خصوص جنس مخالف دارند و سعی می‌کنند پوششان جذاب باشد. دست به آرایش‌های عجیب‌وغریب می‌زنند، خواهان مدهای جدید و تغییرات پی‌درپی هستند.[۱۱۳] در موقعیت‌های که کانون توجه نیستند احساس ناراحتی می‌کنند وتعامل آنان با دیگران همراه با وسوسه های جنسی نامناسب یا رفتارهای تحریک‌آمیز است.[۱۱۴] اختلال بیش‌فعال یا کمبود توجه[۱۱۵] این اختلال در مقوله اختلالات روانی است که برای اولین بار در دوران کودکی و نوجوانی تشخیص داده می‌شود.[۱۱۶] مبتلایان به این اختلال اکثرا بداخلاق، ستیزه‌جو، نافرمان، لجوج و بی‌انضباط هستند.[۱۱۷] این کودکان و نوجوانان در مدرسه از دستورات اطاعت نمی‌کنند و بیشتر وقت معلمان را متوجه خود می نمایند؛ به گونه‌ای که مدام در حال جنب‌وجوش بوده و نظم کلاس را بر هم می‌زنند، حواس‌پرت بوده و توجهی به درس نمی‌کنند. از تکالیفی که نیازمند فعالیت ذهنی مستمر است اجتناب کرده و اغلب در انجام تکالیف و فعالیت‌ها ناتوان می‌باشند.[۱۱۸] در خانه نیز از خواسته‌های والدین اطاعت نمی نمایند و عملکرد تکانشی دارند، ازنظر هیجانی نااستوار، تحریک‌پذیر و خشن هستند و این حالت تکانشی تا بزرگسالی باقی‌مانده و آنان را ناتوان می‌سازد.[۱۱۹]
گفتار دوم: عدم تأمین نیازهای روانی
همه افراد دارای نیازهای هستند که تأمین آن ها به عنوان محرک اصلی آنان برای زندگی است. شناخت و برآوردن این نیازها نقش مؤثری در پیشگیری از رفتارهای نابهنجار و نابسامانی‌های روانی دارد. در این میان تأمین نیازهای روانی ازآن‌جهت که بر سلامت رفتار و روان فرد تأثیر می‌گذارد دارای اهمیت بسزایی است. در تحلیل عوامل رفتار نابهنجار دانش آموزان، عدم تأمین نیازهای روانی را می‌توان به عنوان عامل مؤثر به‌حساب آورد .برخی از این نیازهای روانی که عدم تأمین آن ها زمینه بروز رفتار نابهنجار دانش آموزان را ایجاد می‌کند به شرح زیر است.
الف: کمبود محبت
ازجمله عوامل تأثیرگذار بر تربیت روحی و روانی که در زمره مهم‌ترین نیازهای روانی فرد قرار دارد، نیاز به محبت است. این نیاز از آغاز زندگی انسان تا پایان حیات همواره وجود دارد؛ اما اهمیت آن در برخی از دوره های زندگی فرد بیشتر است.[۱۲۰] نیاز به محبت در سال‌های اولیه حیات و همچنین در سنین نوجوانی و دوران پس از بلوغ که میل به استقلال‌طلبی و خودنمایی در نوجوان ظهور می‌کند بیشتر موردتوجه است.[۱۲۱]
دین مقدس اسلام همواره توجه ویژه به تأمین این نیاز روانی داشته و آن را لازمه تربیت دینی دانسته است؛ زیرا در تربیت، توجه به نیازهای روانی و رشد دادن ابعاد روحی و فکری از اهمیت خاصی برخوردار است.[۱۲۲] سیره تربیتی ائمه معصومین نیز در تأکید بر تأمین این نیاز است؛ چنانچه پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: کودکان را دوست بدارید و به ایشان ترحم کنید.[۱۲۳] همچنین می‌فرمایند: کودکان خود را ببوسید که بهر بوسه‌ای درجه در بهشت برای شما خواهد بود.[۱۲۴] و درجایی دیگر بیان می‌دارند: نگاه کردن پدر و مادر به فرزند از روی محبت عبادت است.[۱۲۵] امام علی(ع) می‌فرمایند: بوسیدن فرزند رحمت است.[۱۲۶]
