اثر دیگر در این زمینه با عنوان افساد فی الارض در حقوق موضوعه ایران از دکتر ایرج گلدوزیان، دکترمحمود عرفانی و عباس گنجه اجیرلو منتشر شده در حق گستر است. اثر مذبور مربوط به مقاله ای است که از پایان نامه دانشجو استخراج شده است.
این اثر اگر چه به مبانی فقهی و مفاهیم فقهی پرداخته است اما سعی نموده است به قوانین پراکنده ای که مربوط به افساد فی الارض نیز بپردازد. اگر چه با توجه به این که مربوط به قانون مجازات سابق است چندان به روز نیست و نگارنده به لایحه هم توجهی نداشته است.
۸- روش انجام تحقیق
روش تحقیق در این پایان نامه توصیفی- تحلیلی است به این صورت که ابتدا، کتب، مقالات و سایر منابع معتبر در موضوع حاضر گردآوری می شود، آن گاه سعی می‌گردد به توصیف و تحلیل این مطالب با توجه به قوانین پرداخته شود. تا ضمن روشن شدن نقاط قوت و ضعف قانون جدید پیشنهادهای حاصل از این پژوهش ارائه گردد.
۹- روش جمع آوری اطلاعات
تحقیق مذبور به لحاظ روش گردآوری بر اساس شیوه کتابخانه ای بوده که با مطالعه و بررسی های مختلف پس از جمع آوری فیش برداری از منابع و اطلاعات معتبر مورد نیاز به رشته تحریر در خواهد آمد.
۱۰- نو آوری تحقیق
با توجه به این که در این پژوهش سعی بر آن است ضمن بیان دیدگاه های فقهی به بیان دیدگاه های متعارض در خصوص مستقل بودن و غیر مستقل بودن افساد فی الارض پرداخته شود و نیز بحث افساد فی الارض در قانون مجازات اسلامی سال ۹۲ که تا به حال اثر یا آثار خاصی در خصوص آن انجام نشده است، دارای جنبه ها و رویکرد جدید به موضوع مورد نظر است، به ویژه که در قانون مجازات اسلامی سال ۹۲ برای اولین بار مفهوم بغی و جرم آن مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است.
۱۱- محدودیت های تحقیق
از آن جا که قانون مجازات اسلامی در حدود یک سال است که به اجرا درآمده است لذا متأسفانه آثار و تألیفات حقوق جزا در این خصوص چندان به روز نشده است و از جمله می توان اشاره نمود حتی یک مقاله جدید که بتواند در این زمینه یاری رسان باشد وجود نداشت.
۱۲- ساختار تحقیق:
این پایان نامه در دو بخش تدوین شده است:
بخش اول : مباحث تمهیداتی: در این بخش طی سه فصل به بررسی مفاهیم، پیشینه و مبانی افساد فی الارض پرداخته شده است.
بخش دوم: مصادیق افساد فی الارض ماهیت فقهی و حقوقی آن در ایران:
در این بخش در دو فصل به بیان مصادیق افساد فی الارض و بررسی ماهیت فقهی و حقوقی و تحولات افساد فی الارض در ایران پرداخته شده است.
در پایان نتیجه گیری و پیشنهادها ارائه شده است.
بخش اول
مباحث تمهیداتی
فصل اول: مفاهیم
از جمله عناوین مجرمانه ای که در فقه اسلامی و به تبع آن در قانون مجازات در مورد فعلی که به رواج یک عمل ممنوع و حرام در جامعه می انجامد، به کار می رود، افساد فی الارض است. عنوان افساد فی الارض، پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ با ایده ی اسلامی نمودن قوانین کیفری وارد حقوق موضوعه گردید و زمینه اجرا پیدا کرد؛ اما از همان ابتدا به خاطر عدم رعایت بعضی از ویژگی های حقوق کیفری، ملاحظات سیاسی و نادیده گرفتن این که مفاهیم جزایی باید از تعریف صریحی برخوردار باشند، مورد انتقاد واقع گردید، لذا برای درک بهتر مطلب و ایجاد تصویری روشن از مسئله ضمن ارائه معنای ریشه عنوان افساد فی الارض و عمده تعاریف فقها و حقوق دانان، به مطالعه عناوین و واژه های مرتبط با آن پرداخته می شود.
مبحث نخست- مفهوم افساد فی الارض
با توجه به این که هر لفظی دارای معنای خاص خود است و معنای اصطلاحی نیز وام گیر از همان معنای لغوی می‌باشد، در این جا ابتدا معنای لغوی افساد و قید آن «فی الارض» مورد بررسی قرار می‌گیرد[۱] و سپس تعاریف اصطلاحی فقها و حقوق دانان مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
گفتار نخست- مفهوم لغوی الفاظ «افساد» و «فی الارض»
بند نخست- مفهوم لغوی «افساد»
در فرهنگ معین لفظ «فسد» به معنای تباه شدن، نابود شدن، از بین رفتن، متلاشی شدن و نیز به معنای تباهی، خرابی، فتنه، شرارت و بدکاری آمده است. [۲]
در فرهنگ عمید نیز «فسد» به معنای نابود شدن، از بین بردن، متلاشی شدن، تباهی، خرابی، فتنه و آشوب آمده است. [۳] در جای دیگری آمده است افساد از ریشه «فَسَدَ، یَفْسِدُ، اِفساد، فساداً» بر باب افعال ضد صلاح و به معنای «خارج شدن از حد اعتدال و بر هم زدن نظم هر چیزی» تفسیر شده است.[۴]
در تبیین اللغات آمده است: ریشه «فَسَدَ، یَفْسِدُ، اِفساد، فساداً» به معنای تباه شدن و از حد اعتدال خارج شدن که هم در نفس و هم در بدن و هم در چیزهایی که از استقامت خارج شده اند استعمال شده است و ضد صلاح می‌باشد…»، [۵] که البته مصدر آن یعنی «فساد» را برای معنای دیگری از قبیل بدعت گذاشتن و لهو لعب و اخذ مال از روی فساد و عدوان حمل کرده‌اند و در تعریف فلسفی از آن عنوان شده است که «به معنای از بین رفتن شکل ماده است بعد از آن که خلق شده است».[۶]
می توان نتیجه گرفت که لفظ فسد و کلیه مشتقات آن چه از نظر فارسی و عربی و چه از نظر فقهی و فلسفی، جامعاً در معنای خارج شدن از اعتدال و به هم ریختن اعتدال و نظم هر چیزی است و فاسد کسی است که موجب بر هم خوردن نظم و اعتدال اشیا شود. [۷]
بنابرین با توجه به نحوه استعمال واژه ی “فساد” بالاخص در فرهنگ و متون عربی، می توان گفت مفهوم فساد و صلاح، عام است و هر کس عمل صالح انجام دهد، صالح و اگر نفعی متوجه دیگران شود، مصلح است و هر کسی فسادی را مرتکب و ضررش به دیگران برسد، به ترتیب فاسد و مفسد است.
بند دوم- مفهوم لغوی «فی الارض»
با توجه به معنای لغوی فساد، بدون شک هر جرم و معصیتی که از انسان سر می زند، فساد در یکی از جنبه‌های زندگی او محسوب می شود؛ اما در این جا عنوان فساد به «فی الارض» اضافه شده است یعنی معنای آن مقید می شود به فسادی که در زمین واقع می شود. در مورد لفظ «ارض» در «مفردات راغب اصفهانی» آمده است: «پایین و زبر هر چیز را به ارض تعبیر کرده‌اند. همان گونه که بالا و فوق هر چیزی را هم سماء نامیده اند. لفظ «ارض» عبارت است از هر پدیده ای که در زمین بعد از تباهی و فرسایش، حیات مجدد می‌یابد و بعد از وجود تکوینی و خلقت، مجدداً به سوی حیات و رشد عودت می‌یابد…”. [۸]
در مورد قید فساد در زمین سه احتمال ذکر نموده اند:
احتمال اول- این قید برای برای بیان ظرف فساد است، یعنی فساد در زمین واقع می شود، بنابرین این عنوان همه مفاسدی را که در زمین به وقوع می پیوندد را در بر می‌گیرد.
احتمال دوم- تقیید فساد بر قید «فی الارض» بر این معنا دلالت دارد که «فساد در زمین حلول می‌کند و زمین فاسد می شود».
بر این اساس افساد در زمین به معنی تباه کردن زمین است اما نه بدان معنا که ذات زمین تباه می شود بلکه بدان معنا که حالت صلاح و سامانی زمین تباه می‌گردد. [۹]
