) Reference: Meyer, J.D., salovey, P., & Caruso, D.(2000
مدل ترکیبی گلمن (۱۹۹۵) :
در حالی که دیدگاه سالووی و مایر، بیشتر جنبه روان شناختی دارد، مفاهیم ارائه شده توسط گلمن به مفاهیم مدیریتی نزدیک تر است. مدل مبتنی بر شایستگی که یک مدل ترکیبی از هوش عاطفی به شمار می‌آید را گلمن (۲۰۰۱) ارائه کرده‌است. این مدل به طور اختصاصی برای پیش‌بینی موفقیت در محل کار طراحی شده است. در حقیقت این مدل نظریه ای در مورد عملکرد در کار است که بر مبنای هوش ایجاد شده است. همان طور که گفته شد، این مدل ترکیبی است از توانایی‌های ذهنی و برخی ویژگی‌های شخصیتی که متفاوت از مدل‌های مبتنی بر توانایی می‌باشد. گلمن در سال ۲۰۰۱ با مطالعه ۶۰۰ مدیر، متخصص مسایل سازمانی و دانشجویان دوره های ارشد، مدل خود را با عنوان شبکه قابلیت‌های عاطفی[۴۳] ارائه داد. مدل اولیه وی شامل ۵ بعد و ۲۵ مؤلفه بود که در سال‌های بعد مدل خود را به چهار مؤلفه و ۲۰ قابلیت تقلیل داد که در جدول (۲-۳) قابل ملاحظه است (کوکر و همکاران[۴۴]، ۲۰۰۷)
شایستگی هیجانی از نظر گلمن عبارت است از توانایی آموخته شده بر مبنای هوش هیجانی که منجر به عملکرد چشم گیر در کار می‌شود. یعنی میزان هوش هیجانی، تعیین کننده توانایی بالقوه برای یادگیری مهارت‌های کاربردی می‌باشد. مدل مبتنی بر شایستگی گلمن شامل ۲۰ شایستگی است. این مدل تفاوت‌های فردی که در عملکرد افراد در محل کار وجود دارد را از هم تمیز می‌دهد. شایستگی‌های بیست گانه مدل گلمن در قالب چهار نوع توانایی عمومی و کلی بیان می‌شوند. البته لازم به ذکر است که بر مبنای این مدل یک فرد برای موفقیت لازم نیست که همه شایستگی‌ها را داشته باشد، بلکه مطابق با شرایط آن فرد ترکیبی از شایستگی وجود دارند که منجر به اثر بخشی فرد می‌شوند (سید جوادین و حسین پور، ۱۳۸۶).
الگوی هوش هیجانی گلمن، مدلی چهار مؤلفه‌های مبتنی بر ویژگی‌های خود آگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی و مهارت‌های اجتماعی است. در این حالت هوش هیجانی با شاخص‌های هیجانی اندازه گیری می‌شود. (ماری مک انروی و همکاران، ۲۰۰۹). این مؤلفه‌ها در جدول شماره (۲-۳) نمایش داده شده است.
جدول (۲-۳) : مؤلفه‌های پیشنهادی دانیل گلمن برای هوش هیجان
خود/ شایستگی‌های فردی
دیگران / شایستگی‌های اجتماعی
شناخت
خودآگاهی
(خودآگاهی هیجانی، خود ارزیابی، خودباوری)
آگاهی‌های اجتماعی
(همدلی، خدمتگرایی، آگاهی‌های سازمانی)
تنظیم
مهارت‌های خودمدیریتی
(خودکنترلی، قابلیت اعتماد، وظیفه شناسی، وفق پذیری، توفیق طلبی، ابتکار)
مهارت‌های اجتماعی
(مدیریت روابط، توسعه روابط، نفوذ ارتباطات، مدیریت تعارض، رهبری، تغییرات مرزهای ساختاری، همکاری گروهی و تشریک مساعی)
(منبع: سبحانی‌نژاد، ۱۳۸۷، ص ۵۶)
گلمن ادعا کرد که شایستگی‌های هیجانی، همان مهارت‌های شغلی هستند که می‌توان آن ها را فرا گرفت. همچنین بر اساس نظر گلمن (۱۹۹۵)، هوش هیجانی شامل مجموعه‌ای از عناصر درونی (میزان خودآگاهی، خود انگاری، احساس استقلال و ظرفیّت، خودشکوفایی و قاطعیت) و بیرونی (روابط بینفردی، سهولت در همدلی و احساس مسئولیت) است (سبحانی‌نژاد، ۱۳۸۷).
مدل ترکیبی بار-آن (۱۹۹۷) :
بار ـ آن[۴۵] (۱۹۹۷)، هوش هیجانی را بر اساس ویژگی‌های شخصیتی تعریف کرده‌است. طبق نظریه بار ـ آن، هوش هیجانی مجموعه توانایی‌ها، استعدادها و مهارت هایی را شامل می‌شود که دانش لازم برای برخورد مؤثّر در زندگی را در اختیار فرد قرار می‌دهد. بار ـ ان آنچه را که به عنوان توانایی ذهنی تعریف شده است، با دیگر ویژگی‌ها از قبیل استقلال فردی، حرمت نفس ترکیب می‌کند (دهکردی، ۱۳۸۶). به عبارت دیگر بار ـ آن، مدلی چند عاملی برای هوش هیجانی تدوین کرده‌است. وی معتقد است که هوش هیجانی، مجموعه‌ای از توانایی ها و مهارت هایی است که فرد برای سازگاری مؤثّر با محیط و کسب موفقیت در زندگی، تجهیز می‌کند. بر اساس دیدگاه بار ـ آن، هوش هیجانی دارای ۵ طبقه کلی و ۱۵ مؤلفه است که در درون این طبقه‌ها قرار می گیرند، که بر اساس جدول (۲-۴)، عبارتند از:
جدول (۲-۴) : مدل ترکیبی هوش هیجانی بارـ آن
هوش هیجانی
الف ـ هوش هیجانی درون فردی
۱ـ خود آگاهی هیجانی
بازشناسی و فهم احساسات
۲ـ قاطعیت
ابراز احساسات، عقاید، تفکرات و دفاع از حقوق شخصی به شیوه‌ای سازنده
۳ـ حرمت نفس
آگاهی، فهم، پذیرش و احترام به خویشتن
۴ـ خودشکوفایی
تحقق بخشیدن به استعدادهای بالقوه خویشتن
۵ـ استقلال
خودفرمانی و خودکنترلی در تفکر و عمل شخص و رهایی از وابستگی هیجانی
ب ـ هوش هیجانی بین فردی
۱ـ همدلی
توان آگاهی از احساسات دیگران و درک و تحسین آن احساسات
ب ـ هوش هیجانی بین فردی
۱ـ همدلی
توان آگاهی از احساسات دیگران و درک و تحسین آن احساسات
۲ـ مسئولیت پذیری
توانایی فرد در معرفی خود به عنوان عضوی مفید و سازنده و دارای حس
همکاری در گروه اجتماعی خویش
هوش هیجانی
۳ـ روابط بین فردی
توانایی ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش متقابل، نزدیکی عاطفی، صمیمیت و دادو ستد مهرآمیز
پ ـ هوش هیجانی مقابله با فشار
۱ـ تحمل استرس
مقاومت در برابر وقایع نامطلوب و استرس زا
۲ـ کنترل تکانه
توانایی مقاومت فرد در برابر تنش‌ها یا وسوسه ها و کنترل هیجان‌های خویش
ت ـ هوش هیجانی سازگاری
۱ـ حل مسأله
تشخیص و تعریف مسأله و ایجاد راهکارهای مؤثّر
۲ـ آزمون واقعیت
ارزیابی و مطابقت میان آن چه به صورت عینی و ذهنی تجربه می‌شود.
۳ـ انعطاف پذیری
تنظیم تفکر و رفتار به هنگام تغییر موقعیت و شرایط
ث ـ هوش هیجانی خلق عمومی
۱ـ خوش بینی
احساس رضایت از زندگی خویشتن، شاد کردن خود و دیگران
۲ـ نشاط
نگاه به جنبه‌های روشن زندگی و حفظ نگرش مثبت حتی در مواجهه با ناملایمات
Refrence: Bar-On, R. (2000)
الف) هوش هیجانی درون فردی:
۱- قاطعیت (جرأتمندی)[۴۶] : توانایی بیان احساسات، عقاید، افکار و باورهای خود و دفاع از حقوق خود به شیوه‌ای مطلوب، که خود دارای سه بعد است: توانایی بیان احساسات (ابراز خشم، صمیمیت و احساسات جنسی)، توانایی بیان عقاید (بیان عقاید مخالف و اتخاذ موضع مشخص حتی با از دست دادن امتیاز)، توانایی ایستادگی در برابر حقوق خود (اجازه ندادن به دیگران به اذیت کردن فرد و دادن امتیاز، عدم کم رویی و خجالتی بودن).
۲- حرمت نفس[۴۷] : توانایی احترام به خود و پذیرش خود به عنون شخصی که اساساً خوب است. شخص صاحب حرمت نفس، احساس عدم کفایت و حقارت نمی‌کند. او جنبه‌های مثبت و منفی، همچنین محدودیت‌ها و قابلیت‌های خود را می‌پذیرد.
۳ـ خودشکوفایی[۴۸]: توانایی شناخت توانمندی‌های بالقوه، تلاش برای شکوفا کردن آن ها، کسب حداکثر رشد توانایی‌ها، قابلیت‌ها و استعدادها، تلاش برای داشتن بهترین عملکرد و بهتر کردن همیشگی خود.
