ج. اهداف عملکردی- گرایشی[۲]: بر دستیابی به ارزیابی مطلوب شایستگی تأکید دارند. در واقع فراگیرانی که جهت‌گیری هدف عملکرد- گرایشی دارند، می‌خواهند که توانایی خود را نسبت به دیگران به اثبات برسانند یا ارزش خود را در نزد عموم به نمایش گذارند (پینتریچ و شانک[۳]، ۲۰۰۲).
د. اهداف عملکردی- اجتنابی[۴]: اشخاص دارای این نوع جهت‌گیری، از بی‌کفایت یا ناتوان به نظر آمدن نزد دیگران، هراس دارند و تمام تلاش خود را برای اجتناب از شکست به کار می‌برند (حسینی و لطیفیان، ۱۳۸۸).
بیان مسأله
یکی از ضروریات انکارناپذیر جامعه ما و هر جامعه در حال تحول، تحصیلات و آموزش است. قرار گرفتن در دوره تحصیلی، غالبا با فشارها، نگرانی‌ها و هیجان‌های خاص این دوره، توأم است (یوسفی، براتعلی و عرفان، ۱۳۸۸). دانشجویان و دانش‌آموزان در مقابل چالش‌ها و گاه شکست‌های تحصیلی که با آن ها مواجه می‌شوند، نیاز به برخوردی مناسب دارند تا بتوانند بر مشکلات فائق آمده و این شرایط تهدید آمیز را تبدیل به فرصتی برای رشد نمایند. در دوره تحصیلی دانشگاه این نیاز بیشتر نمایان می‌شود، چرا که به واسطه حضور عوامل متعدد، دوره‌ای فشارزا است. به عبارتی ورود به دانشگاه، مقطعی بسیار حساس در زندگی نیروهای کارآمد و فعال در هر کشوری است و غالباً با تغییرات عمده‌ای در زندگی افراد، به خصوص در روابط اجتماعی و انسانی آن ها همراه است. از این رو آن چه که محصل در دوران مدرسه و در دوران دانشگاه باید بدان مجهز باشد، تاب‌آوری است. به همین جهت، مهم است که عوامل مؤثر بر تاب‌آوری محصلان شناخته شود. در خصوص عوامل پیش‌آیندی و یا حفاظتی مؤثر در شکل گیری تاب‌آوری باید اشاره کرد که بخشی از آن ها می‌تواند نقش ساختاری و برخی دیگر نقش فرآیندی داشته باشند. بررسی مطالعات پیشین نشان می‌دهد بیشتر با نگاه ساختاری به بررسی عوامل حفاظتی متعدد فردی و خانوادگی و اجتماعی مؤثر پرداخته شده و بین عوامل حفاظتی ساختاری و فرآیندی کمتر تمایز درنظر گرفته شده است. پیشینه پژوهشی مربوط به تاب‌آوری نشانگر آن است که راهبردهای مقابله‌ای و مؤلفه‌‌های آن یکی از عوامل مهم تشکیل دهنده تاب‌آوری است (جعفری و همکاران، ۱۳۸۸).
از سوی دیگر راهبردهای مقابله‌ای نیز از عوامل مختلفی، از جمله عوامل انگیزشی تاثیر می‌پذیرند. در واقع از عواملی که می‌تواند نقش بنیادی در کیفیت مقابله داشته باشد باورها و جهت‌گیری‌های انگیزشی است. با توجه به تاثیر جهت‌گیری‌های هدف بر موفقیت تحصیلی، این جهت‌گیری‌ها می‌توانند با راهبردهای مقابله‌ای دانشجویان در برخورد با عوامل فشارزای تحصیلی، مرتبط باشند (دورون، استفان، مایانو و اسکانف[۵]، ۲۰۱۱).
بر اساس جهت‌گیری‌های هدف افراد، می‌توان رفتارهای آنان را در موقعیت‌های گوناگون، از جمله موقعیت‌های تحصیلی پیشبینی نمود. جهت‌گیری هدف علاوه بر آن که به عنوان یک متغیر انگیزشی، بر استفاده از راهبردهای مقابله‌ای اثرگذار است، تاب‌آوری را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. با توجه به نتایج پژوهش‌های پیشین مبنی بر رابطه میان جهت‌گیری‌های هدف و تاب‌آوری و همچنین اثر راهبردهای مقابله‌ای بر مقاومت و تاب‌آوری در موقعیت‌های استرس‌زا و همچنین با توجه به آن‌که راهبردهای مقابله‌ای تحت تاثیر متغیرهای انگیزشی نیز قرار می‌گیرد، پژوهش حاضر بر آن است که دریابد آیا راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی می‌تواند نقش واسطه‌ای در رابطه بین جهت‌گیری‌های هدف پیشرفتی و تاب‌آوری دانشجویان ایفا نماید؟ مدل مفهومی پژوهش حاضر در شکل شماره ۱ نشان داده شده است.
جهت‌گیری‌های هدف
راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی
تاب‌آوری
نمودار ۱-۱: مدل مورد بررسی در پژوهش حاضر
اهمیت و ضرورت پژوهش
قشر وسیعی از جامعه جوان ما را دانشجویان تشکیل می‌دهند. از آنجا که جوانان این کشور بدنه‌ی نیروی انسانی فعال آن هستند سلامت روان آنان بسیار حائز اهمیت است. از جمله نگرانی‌های یک دانشجو این است که توانایی داشته باشد از پس تکالیف تحصیلی با موفقیت برآید و بسیار مهم است که در صورت شکست و مواجهه با مشکلات تحصیلی، این افراد که درصد بالایی از جمعیت جوان کشور را تشکیل می‌دهند دچار مشکل خاصی نشده و بتوانند بر مشکل خود فائق آیند و به عبارت دیگر در برابر آن تاب‌آوری کنند و به اهداف عالی خود دست یابند. لذا پرداختن به عوامل مؤثر بر تاب‌آوری می‌تواند در فراهم آوردن زمینه پیشرفت دانشجویان مثمر ثمر باشد.
علاوه بر این یکی از عناصر اجتناب ناپذیر زندگی امروزی، رو در رو شدن با استرس‌های متعدد است. در چنین شرایطی افرادی موفق‌تر هستند که به راه‌های کنار آمدن و مقابله با استرس مجهز بوده و بتوانند به صورت مؤثری با فشارهای روانی مقابله نمایند. از سوی دیگر روش‌های مقابله با استرس و به کارگیری آن ها تحت تاثیر اهداف افراد نیز می‌باشد. بنابرین بررسی نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای در ارتباط بین جهت‌گیری‌های هدف و تاب‌آوری می‌تواند با کمک به شناسایی پیشایندها و پیامدهای استفاده از راهبردهای مقابله‌ای ما را در جهت تقویت راهبردهای مقابله‌ای مثبت یاری رساند. علاوه بر این به لحاظ نظری نیز بررسی نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای به دانش موجود در زمینه ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی و عوامل انگیزشی، همچون تاب‌آوری کمک شایانی می‌کند.
اهداف پژوهش
هدف اصلی
هدف اصلی این پژوهش عبارت است از بررسی نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی در ارتباط بین جهت‌گیری هدف و تاب‌آوری که در این راستا به اهداف زیر پرداخته می‌شود:
بررسی توان پیشبینی کنندگی جهت‌گیری‌های هدف در پیشبینی تاب‌آوری.
بررسی توان پیشبینی کنندگی جهت‌گیری‌های هدف در پیشبینی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی.
بررسی توان پیشبینی کنندگی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی با کنترل جهت‌گیری‌های هدف در پیشبینی تاب‌آوری.
اهداف فرعی
اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
مقایسه جهت‌گیری هدف دختران و پسران.
مقایسه تاب‌آوری دختران و پسران.
مقایسه راهبردهای مقابله‌ای دختران و پسران.
سوالات پژوهش
سوالات اصلی
۱- آیا جهت‌گیری‌های هدف (تسلطی-گرایشی، تسلطی- اجتنابی، عملکردی-گرایشی، عملکردی- اجتنابی) می‌توانند تاب‌آوری دانشجویان را پیشبینی کنند؟
۲- آیا جهت‌گیری‌های هدف (تسلطی-گرایشی، تسلطی- اجتنابی، عملکردی-گرایشی، عملکردی- اجتنابی) می‌توانند راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی دانشجویان را پیشبینی کنند؟
۳- آیا راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی (مدارای مثبت، مدارای انکاری، مدارای فرافکن، راهبرد غیر مدارایی) با کنترل جهت‌گیری‌های هدف (تسلطی-گرایشی، تسلطی- اجتنابی، عملکردی-گرایشی، عملکردی- اجتنابی) می‌توانند تاب‌آوری دانشجویان را پیشبینی کنند؟
۴- آیا راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی، نقش واسطه‌ای در ارتباط بین جهت‌گیری‌های هدف و تاب‌آوری دانشجویان ایفا می‌کنند؟
سوالات فرعی
