به اینمنظور که تعیین شود آیا هدفهای موردنظر تحقق یافتهاند، یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی (خورشیدی، ۱۳۸۲). ارزشیابی یعنی تعیین ارزش کردن، ارزشیابی آموزشی نظامدار در بر گیرنده سنجش رسمی ارزش پدیده های آموزشی است (پاپهام[۳۲]، ۱۹۷۵، به نقل از ملکی، محمدی مهر، ۱۳۸۸).
ارزشیابی را جمع آوری و استفاده از اطلاعات برای تصمیم گیری درباره یک برنامه آموزشی میداند (کرونباخ[۳۳]، ۱۹۸۴، به نقل از ملکی و محمدی مهر، ۱۳۸۸). ارزشیابی را فرایند تشخیص حیطههای تصمیم گیری موردنظر، انتخاب نوع اطلاعات مناسب، و گردآوری و تخلیص و تحلیل اطلاعات بهمنظور تهیه گزارش مناسب برای تصمیم گیری میداند (ماروینالکین[۳۴]، ۱۹۹۹، به نقل از ملکی، محمدی مهر، ۱۳۸۸).
دو تن از صاحبنظران در حوزه ارزشیابی آموزشی گفتهاند در آموزش و پرورش، ارزشیابی به یک فعالیت رسمی گفته می شود که برای تعیین کیفیت، اثر بخشی، یا ارزش یک برنامه، پروژه، فرایند، هدف یا برنامه درسی به اجرا در می آید (ورتن[۳۵] و سندرز[۳۶] ، ۱۹۸۷، به نقل از ملکی، محمدی مهر، ۱۳۸۸).
اهمیت و ضرورت ارزشیابی
اگرچه ارزشیابی فقط یک هدف اساسی دارد (تعیین بهاء یا ارزش چیزی)، ولی نقشهای آن بسیار است. هدف اصلی ارزشیابی، قضاوت و داوری است. در ارزشیابی یک هدف این است که مشخص شود آیا اهداف موردنظر که از قبل تعیین شده است، تحقق یافتهاند؟ آیا عملکرد رضایتبخش بوده است یا نه؟ بنابرین نیاز به قضاوت و داوری می‌باشد. هدف دیگر ارزشیابی فراهم نمودن اطلاعات برای تصمیم گیری است. نقش مهم دیگر ارزشیابی تعیین ارزش خود برنامه درسی است. آیا برنامه درسی مقاصدی را که به خاطر آن ها الگوپردازی شده است برآورده می کند؟ آیا برنامه درسی برای گروه معینی از دانشجویان که برایشان مورد استفاده قرار گرفته است مناسب می‌باشد؟
در آموزش عالی که یکی از ارکان اساسی جامعه می‌باشد؟ ضرورت استفاده از ارزشیابی کاملاً آشکار است. زیرا به کمک ارزشیابی می‌توان این نهاد را به تناسب تغییرات اجتماعی در مسیر تحول و دگرگونی قرار داد و به این طریق می‌توان در رابطه با نیازهای جامعه برنامه های آن را مورد قضاوت قرار داد و در راه بهبود آن کوشید. بهعبارتی برای آنکه نظام آموزش عالی از پویایی لازم برخوردار باشد، یک نظام ارزیابی به عنوان زیرنظام آن، باید عوامل اساسی را به طور مستمر مورد قضاوت قرار دهد و بازخورد آن را به تصمیمگیرندگان عرضه کند (خورشیدی، ۱۳۸۲).
باتوجه به اینکه ارزشیابی به مثابه یک تخصص است با این امر سروکار دارد که ارزش، کیفیت و اهمیت، میزان، درجه و یا شرایط پدیده ها را مورد آزمایش و قضاوت قرار دهد و در طول اجرای برنامه به طور مستمر انجام گیرد تا تطبیق عملکرد را با هدف برنامه میسر سازد. بنابرین انجام ارزشیابی به عنوان یکی از فعالیتهای کلیدی در تکنولوژی آموزشی ضروری است و بدون آن نمی توان به اهداف آموزشی دست یافت. ارزشیابی در مفهوم جدید خود به عنوان جزئی از فرایند تعلیم و تربیت و وسیله مناسبی برای اصلاح هدفها، برنامه ها، و شیوه های تدریس شناخته شده است (خورشیدی، ۱۳۸۲).
اهمیت و ضرورت ارزشیابی، در برنامه ریزی درسی را از سه دیدگاه می‌توان مورد توجه قرار داد:
-
- از نظر برنامه ریزان درسی: تعیین ارزش خود برنامه درسی، یکی از نقشهای مهم ارزشیابی است. برنامه ریزان نیاز به این دارند که بدانند آیا برنامه درسی، مقاصدی را که بهخاطر آن ها طراحی شده برآورده میسازد؟ آیا محتوا، از دانش و ساختار دانش موردنظر فراگیران بهخوبی تشکیل شده است؟
-
- از نظر اساتید: اساتید، در برنامه ریزی تدریس و قضاوت درباره فعالیتهای آموزشی، به داشتن اطلاعات زیاد و معتبر، در زمینه آمادگی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان، و اثر بخشی فعالیتهای کلاسی نیازمند هستند. ارزشیابی چنین اطلاعات و دادههایی را در اختیار قرار میدهد.
- از نظر دانشجویان: ارزشیابی مؤثر به بهبود یادگیری دانشجویان کمک می کند. چرا که ضمن آگاهی دادن به فراگیران، در خصوص پیشرفت تحصیلی، دقت و تلاش آنان را افزایش داده و انگیزه آنان را ارتقاء میبخشد. از طرفی فراگیران از طریق ارزشیابی، جنبه های مثبت و منفی فعالیتهای یادگیری خود را خواهند شناخت و نسبت به رفع آن ها اقدام خواهند کرد (ابراهیمی، ۱۳۸۷).
ضمن ارزشیابی، اجزاء و عناصر برنامه درسی، بررسی و نقادی می شود. می‌توان گفت حیات برنامه درسی به ارزشیابی بستگی دارد. بهعلت عدم ارزشیابی درست از برنامه درسی ممکن است دو اتفاق در عرصه آموزش رخ دهد:
اول اینکه ممکن است برنامه درسی معیوب و مسئلهدار سالها جزو برنامه باقی بماند و استاد، دانشجو را تحت فشار روانی قرار دهد. در این حالت برنامه به صورت باری ناعادلانه بر دوش دانشجویان سنگینی می کند.
دوم اینکه ممکن است بر اثر ارزشیابی، انتقادهای وارد بر برنامه، روشن و برطرف نشود. بنابرین می‌توان گفت عدالت یادگیری از طریق ارزشیابی در برنامه درسی تحقق مییابد (ملکی، ۱۳۷۹).
دستهبندی ارزشیابیهای آموزشی با توجه به موضوع ارزشیابی
با توجه به تعریف ارزشیابی، آیا هدفهای موردنظر تحقق یافتهاند یا نه؟ بنابرین یکی از راه های تقسیم بندی انواع ارزشیابیها با توجه به هدف یا موضوع ارزشیابی است و از این لحاظ ارزشیابیهای مختلف آموزشی را می‌توان در گروه های مختلف زیر قرار داد.
ارزشیابی از دانشجویان
عمدتاًً ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یا ارزشیابی از میزان یادگیری است. استفاده از نتایج آن نه تنها برای قضاوت درباره عملکرد یادگیرندگان، بلکه برای داوری درباره اثربخشی کیفیت آموزش، روشها و مواد آموزشی نیز مفید هستند.
عمدهترین ملاک قضاوت در ارزشیابی آموزشی هدفهای آموزشی از پیش تعیین شده است. ارزشیابی پیشرفت تحصیلی که مهمترین نوع ارزشیابی آموزشی است، تعیین می کند که دانشجویان تا چه میزانی به هدفهای آموزشی از پیش تعیین شده رسیده اند.
ارزشیابی از برنامه درسی پردیسهای دانشگاه فرهنگیان
منظور از ارزشیابی از برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان(پردیسهای استان سیستان و بلوچستان). این است که تعیین شود، هدفهای پیش بینی شده در این مراکز آموزش عالی، چه میزان بر اساس اسناد بالا دستی مورد بازنگری قرار گرفته، چه مقدار تحقق یافتهاند و نقاط قوت و ضعف برنامه کدامند؟
