۳-سکنی[۴۳]
حقوق دانان درخصوص این نوع ازحق انتفاع بیان می دارند،اگر حق انتفاع ناظر به سکونت درمحل باشدبه این اعتبار سکنی نامیده می شود. همچنین سکنی از نظر مدت قسم ممتازی ازحق انتفاع نیست وفقط ازنظر کثرت استعمال وشیاع آن قانون ،نام خاصی برای حق سکونت انتخاب کرده‌است. ماده ۴۳قانون مدنی مانیزدرتعریف سکنی آورده است:«اگرحق انتفاع،عبارت از سکونت درمسکنی باشدسکنی یا حق سکنی نامیده می شود واین حق ممکن است به طریق عمری یابه طریق رقبی برقرارشود». همچنین امکان داردکه حق سکنی به طور مطلق یاموبدبرقرار شود. نکته قابل تأمل اینکه چنین حق انتفاعی صرفاًدر خصوص محل سکونت قابلیت اجرا داردفلذا به نظر می‌رسد محل های تجاری یا اداری یاکانکس های منقول از شمول این نوع از حق انتفاع خارج باشند چراکه چنین محل هایی عرفاً محل سکونت محسوب نمی شوندوخروج آن ها خروج موضوعی تلقی می‌گردد.[۴۴] درحقوق عامه درسکنی برخلاف عمری ورقبی که درآن عین مال به طرف دیگر عقد تملیک می شود فقط منافع مال انتقال می‌یابد.[۴۵]
- حبس مطلق
حبس در لغت به معنی بازداشتن، واداشتن ، بستن، بند کردن و قید کردن آمده است.گذر از هر گرایش حقوق ما را با عنوان حبس روبرو می‌کند و جایگاه بارز استفاده از این واژه حقوق جزا است. در حقوق جزا حبس به معنای توقیف و بازداشت شخص به طوری که انتظار برای رفع این توقیف وجود نداشته باشد، آمده است البته این معنی بی ارتباط با معنای واژه حبس در حقوق مدنی نیست.درقراردادحق انتفاع لازم نسیت مدت ایجادحق معیین شود لذامالک می تواندبطورمطلق وبدون ذکرمدت ،انتفاع ازمال خود را به دیگری واگذارکند.در این صورت مالک می تواندهروقت بخواهد رجوع کند.امادرهرحال این عقدبافوت مالک زائل می شود.ماده۴۴قانون مدنی بیان می‌دارد«درصورتی که مالک برای حق انتفاع مدت تعیین نکرده باشد حبس مطلق بوده وحق مذبور تافوت مالک خواهد بود،مگراینکه مالک قبل از فوت خودرجوع کند». حبس مطلق عقد لازم قابل رجوع است وبافوت وسفه و جنون یکی از طرفین منحل نمی شود.[۴۶]
ویژگیهای عقد حبس در حقوق مدنی
بااندک داده هایی که در اختیار داریم گذشته از شرایط عمومی، با توجه به نظرات حقوق دانان، قانون مدنی و سایر قوانین می‌توانیم از چهار ویژگی اصلی برای عقد حبس نام ببریم:
۱)- اجمالاً با بررسی الفاظ و دلالت آن بر معنا واژه حبس که به معنی شایع یعنی بازداشتن آمده است به عنوان قاعده باید بر آن بود که مال موضوع این عقد نیز بازداشت می شود بدین صورت که در عقد حبس تصرفات مادی و حقوقی حابس در مال محبوس محدود می شود. میزان این محدودیت در قانون مشخص نشده است که آیا حبس مال، سبب مقید شدن مالکیت تا مقداری که منافی با حق محبوس علیه است، می شود (عمری، رقبی، سکنی و حبس مطلق)، یا دست حابس چنان از تصرف در مال کوتاه می شودکه عنوان مالکیت شایسته وی نباشد (مانند وقف)؟ این دو نظر پیرامون ثغور دایره تصرفات حابس قابل جمع است و می توان آن ها را زیر عنوان محدود بودن تصرفات حبس کننده گرد آورد. لیکن نمی توان شدت و ضعف این محدودیت را انکار کرد تا جایی که بعضی نویسندگان وقف را حبس کامل و سایر عقود موجد حق انتفاع را حبس ناقص نامیده اند.
۲)-لزوم قبض به عنوان شرط صحت از ارکان عقد حبس می‌باشد به عبارتی این عقد از عقود عینی است. ماده ۴۷ قانون مدنی صراحتاً قبض در عقد حبس را از شرایط صحت آن می‌داند و مواد ۵۹ و ۶۱ قانون مدنی نیز قبض را شرط تحقق یا وقوع وقف قرارداده است. از این لحاظ اختلافی که در مورد قبل بین وقف و حبس وجود دارد در این مورد دیده نمی شود و ما را در نزدیک کردن این دو نهاد حقوقی یاری می‌کند.
۳)- اما در اینکه خروج ملک از ملکیت حابس یا بقای آن در ملکیت وی در صدق عنوان حبس بر عقد نقشی دارد یا اینکه باید یکی از دو مورد را برگزید و برای دیگری عنوانی خاص قائل شد.
۴)- ایجاد حق انتفاع به موجب عقد حبس، وجه تمایز این عقد با سایر عقودی است که سه ویژگی فوق را دارا هستند (مانند عقد رهن) در واقع مقتضای ذات این عقد ایجاد حق انتفاع برای دیگران است چه این اشخاص معین و محصور باشند چه غیر محصور. این ویژگی نیز بین وقف و عقد حبس مشترک است.
در این نوع از حق انتفاع نکات ذیل قابل توجه وملاحظه می‌باشد:
۱-حق انتفاع ناشی از عقد جایزبه موجب عقد عاریه یا به صورت حبس مطلق قابل برقراری می باشدوشامل عمری و رقبی نمی شود.
۲-حق انتفاع ناشی ازاین نوع عقد قابل انتقال به غیر نیست مگر آنکه خلاف آن شرط شده باشد(ماده۶۴۷قانون مدنی).لازم به ذکر است که انتقال حق مزبورتابع قرارداد اولیه خواهدبود وتعهد و تکلیفی برای مالک ایجاد نخواهد کرد.
۳-برقراری این حق به موجب عقدجایزتعهد و تکلیفی برای مالک ایجاد نمی کند و اوهرلحظه می‌تواند به طور یک‌جانبه قرارداد را فسخ کند وحق انتفاع را زائل سازد وبه موت هریک از طرفین منفسخ می شود.(مواد۶۳۸و۴۴ قانون مدنی)
۴-درصورت فسخ یک‌جانبه قرارداد ،تصرف مجدد منتفع واستفاده او از مال مورد انتفاع منوط به اذن جدید مالک و انعقاد قرارداد جدید می‌باشد.(ماده۱۲۱قانون مدنی)
۵-حبس موبد
درتعریف حبس موبد ،برخی ازنویسندگان حقوق مدنی چنین بیان می دارن که،حبس موبد نیز نوعی دیگراز حق انتفاع می باشدواز آن رواین راحبس موبد نامیده اندکه همیشگی است ومدت محدودی ندارد[۴۷].این گونه حق انتفاع هرگاه به امورعام المنفعه وخیریه اختصاص داشته باشد درحکم وقف وتابع احکام آن است.[۴۸]
در این موردحقوقدانان بیان می دارند،در حبس موبد حق انتفاع عین محبوس برای همیشه واگذار می شودومادامی که عین باقی است مباحٌ له از منافع آن بهره مند می شود.[۴۹]
