یکی از تفاوت های اساسی لایحه ی قانونی یاد شده، که در ۱۵ بهمن ۱۳۳۱ به تصویب رسید با قانون قبلی، محدود شدن «مطبوعات» از معنای عام واژگانی به معنای خاص و اصطلاحی بود.[۲۶۲] در ماده یک این لایحه قانونی تصریح شده بود که:
«روزنامه یا مجله نشریه ای است که برای روشن ساختن افکار مردم در زمینه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، علمی، فنی یا ادبی و ترقی دادن سطح معلومات عامه و نشر اخبار و اطلاعات و مطالب عام المنفعه و اتتقاد صحیح و صلاح اندیشی در امور عمومی به طور منظم و در مواقع معیّن بر طبق اجازه نامه طبع و نشر گردد».
بنابرین ماده، طبیعی است که دیگر، «اعلانات» تجاری از شمول قانون مطبوعات خارج خواهند شد و بنابرین، تعیین و تدوین مقررات مربوط به آن را به هیئت وزیران و آیین نامه ای مستقل ارجاع دادند.
بر اساس ماده ۱۴ لایحه ی قانونی مطبوعات:
«وزارت خانه های کشور و فرهنگ و دادگستری مکلفند برای تنظیم امور چاپ خانه ها … و اعلانات … آیین نامه های لازم را تهیه و به هیئت وزیران، پیشنهاد نمایند».
این تغییر رویه عیناً در قوانین بعدی نیز ادامه یافت. قانون مطبوعات، مصوب ۱۰ مرداد ۱۳۳۴، لایحه ی قانونی مطبوعات، مصوب ۲۰ مرداد ۱۳۵۸ و بالاخره قانون مطبوعات، مصوب اسفند ۱۳۶۴، همگی مطبوعات را به معنای خاص آن محدود کرده و البته اجازه دادند تا با رعایت مقررات به نشر آگهی های تبلیغاتی اقدام کنند.
آیین نامه ی تنظیم امور اعلانات (مصوب ۱۳۴۸)
افزون بر قوانینی که به تصویب قوه قانون گذار رسید و مورد بحث قرارگرفت، بر اساس تکلیف هایی که برای تنظیم مقررات مربوط تعیین شده بود، آیین نامه های متعددی نیز به تصویب رسید.
یکی از مهم ترین این مقررات، «آیین نامه تنظیم امور اعلانات»، مصوب ۲۳ فروردین ۱۳۴۸ است که به استناد ماده ۱۰ لایحه قانونی مطبوعات، مصوب سال ۱۳۳۴، به تصویب هیئت وزیران رسید. متن این آیین نامه چنین است:
آیین نامه تنظیم امور اعلانات
مقررات عمومی:
ماده ۱- نشر آگهی و تبلیغ به منظور شناساندن و معرفی کالا ها، عرضه خدمات و بازاریابی از طریق روزنامه، مجله، رادیو، تلویزیون، سینما، مکاتبه، ویزیتوری و نظایر آن، تابع مقررات این آیین نامه خواهد بود.
ماده ۲- به راه انداختن کارناوال و نمایش در معابر عمومی برای تبلیغ کالا یا عرضه ی خدمات، فقط با موافقت قبلی وزارت اطلاعات و مقامات انتظامی مجاز است، ولی استفاده از هر نوع بلند گو اعم از ثابت و سیار در معابر عمومی برای این منظور ممنوع است.
ماده ۳- برای نمایش هر گونه فیلم و اسلاید تبلیغات تجارتی باید قبلاً از وزارت اطلاعات اجازه ی کتبی حصول نمود.
ماده ۴- پخش و توزیع اوراق آگهی در معابر عمومی موکول به کسب موافقت قبلی وزارت اطلاعات و مقامات انتظامی است. نصب و نوشتن آگهی جز در نقاطی که از طرف مقامات صلاحیت دار تعیین می شود، ممنوع است.
ماده ۵- در تهیه و تنظیم آگهی ها و نشریات تبلیغاتی، نکوهش و انکار خدمات و یا مرغوبیت محصولات دیگران ممنوع است.
ماده ۶- تبلیغاتی که باعث فساد اخلاقی و جریحه دار شدن عفت عمومی یا احساسات دینی و ملی شود، مطلقاً ممنوع است.
ماده ۷- در مورد آگهی های مربوط به خواص مواد غذایی، آشامیدنی، دارویی، بهداشتی و آرایشی باید قبلاً اجازه ی وزارت بهداری تحصیل شود. تبلیغ مربوط به خواص مواد دارویی ممنوع است، مگر آن هایی که مستقیما، برای بیمارستان ها و پزشکان فرستاده می شود، بعد از کسب اجازه وزارت بهداری.
ماده ۸- آگهی نباید متضمن توصیف و ادعا یا تصویری باشد که به طور مستقیم یا ضمنی در مورد کالا و یا خدمات آگهی شده، مردم را بفریبد.
ماده ۹- آگهی هایی که برای تبلیغ کودکان تهیه می شود، نباید به طوری تنظیم شود که موجب فریب آنان بشود و یا از احساسات کودکانه و زود باوری آنان سوء استفاده شود.
تبصره: تبلیغ هر نوع کالای بازرگانی و خدمات به هر صورت در کودکستان ها و دبستان ها و دبیرستان ها ممنوع است.
ماده ۱۰- چنان چه صاحب کالا یا عرضه کننده ی خدمتی در بخش خصوصی، ضمن آگهی های خود، وعده ی جوایزی به خریداران بدهد، در صورتی که بهای این گونه جوایز عرفاً و معمولاً از پنجاه هزار ریال تجاوز کند، نمایندگان دادستان، وزارت خانه های دارایی و اطلاعات، نسبت به چگونگی و صحت توزیع و همچنین اعطای آن جوایز حق نظارت خواهند داشت.
شرایط انتشار آگهی:
ماده ۱۱- رعایت شرایط مربوط به انتشار آگهی مذکور در آیین نامه به عهده مدیران مسئول مؤسسات انتشار دهنده آگهی می‌باشد، مگر آن که آگهی از طریق مؤسسات نشر آگهی برای انتشار تسلیم گردد که در این صورت، مسئولیت رعایت شرایط مربوط به نشر آگهی و اجرای تکالیف مقرر در این آیین نامه به عهده ی مدیر مسئول مؤسسه خواهد بود.
ماده ۱۲- هر شخص، حقیقی یا حقوقی، وقتی می‌تواند واسطه ی انتشار آگهی گردد و یا تحت نام کانون آگهی و مؤسسه تبلیغاتی و عناوین مشابه برای تهیه و انتشار آگهی فعالیت نماید که نام خود را در دفتر مخصوصی که در وزارت اطلاعات تشکیل می شود به ثبت رسانده و مدیر مسئولی را که حائز شرایط در این آیین نامه باشد، به وزارت اطلاعات معرفی نماید.
ماده ۱۳- مدیر مسئول معرفی شده باید دارای شرایط زیر باشد:
۱- تابعیت ایران
۲- داشتن اهلیت قانونی
۳- سابقه ی محکومیت کیفری به جنایات، مطلقاً و به جنحه های مذکور در ماده ۱۹ قانون مجازات عمومی نداشته باشد.
۴- سوء شهرت نداشته باشد (به تشخیص وزارت اطلاعات)
۵- داشتن حداقل دیپلم کامل متوسطه
ماده ۱۴- در صورتی که مدیر مسئول حائز شرایط مقرر در ماده ۱۳ باشد، وزارت اطلاعات موافقت با اشتغال او را به مؤسسه متقاضی اعلام خواهد کرد. هر گاه مدیر مسئول فاقد هر یک از شرایط مذکور در ماده ۱۳ شود و یا رعایت مقررات این آیین نامه را ننماید، وزارت اطلاعات مراتب را به مؤسسه مربوط ابلاغ می کند که نسبت به معرفی مدیر مسئول دیگری اقدام نماید.
ماده ۱۵- رعایت مقررات این آیین نامه در مورد نشر آگهی هایی که توسط مؤسسات انتشار می‌یابد با مدیر مسئول است. آگهی ها باید دارای شماره مسلسل بوده و نسخه ای از آن نیز در مرکز مؤسسه حداقل برای مدت شش ماه پس از انتشار نگاهداری شود.
تبصره: در صورتی که آگهی مستقیماً به دستگاه انتشار دهنده تسلیم شود، رعایت مقررات قسمت اخیر این ماده به عهده دستگاه انتشار دهنده می‌باشد.
