۲-۱-۵ برتری نیم کره­ای در درک موسیقی

«نقش برتری نیم کره در توانایی‌های متعددی که سخن گفتن از جمله آن ها‌ است، به اثبات رسیده است. برخی از جوانب موسیقی که با پدیده برتری نیم­کره­ مرتبط اند عبارتند از توانایی اجرای موسیقی که در برتری نیم­کره راست دیده می­ شود و دیگری برتری نیم­کره­ای در زمینه درک موسیقی است. تحقیقات نشان داده­ است در کسانی که موسیقی را حسی و غیرآکادمیک پیگیری ‌می‌کنند، نقش در درک موسیقی، برعهده نیم­کره راست مغز است، حال آن که در موسیقی­دانان حرفه­ای نیم­کره چپ این نقش را بر عهد ‌می‌گیرد. طبق فرضیه ارائه شده در درک موسیقی ابتدا نیم­کره راست وارد عمل می­ شود و برتری می­یابد و به تدریج با افزایش دانش موسیقی در فرد، این برتری به نیم­کره چپ تغییر مکان می­دهد»(کریچلی و هنسون^[۳۸]، ۱۹۷۷؛ به نقل از ناظم­پور، ۱۳۸۸).

«نیم­کره راست مسئول پردازش و تشخیص و تمییز زمان به فواصل و ریتم است. شناخت ملودی در موسیقی­دانان­ها در ‌نیم‌کره راست صورت ‌می‌گیرد. افرادی که لوپ تمپورال راست را برداشته­اند، آسیب چشمگیری در درک طنین موسیقی در مقایسه با برداشتن لوپ تمپورال قدامی راست و نیز در تشخیص اطلاعات آهنگین در مقایسه با بیشتر افراد سامل یا یک قسمت از گیجگاهی قدامی چپ اشکال دیده می­ شود. ‌بنابرین‏ درک طنین موسیقی در ‌نیم‌کره راست صورت ‌می‌گیرد، پس خلاصه نیم­کره چپ برای ریتم و ارزیابی اجرای معنایی موسیقایی (یعنی تشخیص و بازشناسی ملودی­ها) و نیم­کره راست برای درک ملودیک در زیر و بم طنین تخصیص یافته است. بر اساس اطلاعات به­دست آمده از مطالعات ‌می‌توان ساختار مناطق اولیه شنوایی را مشخص کرد. سیگنال­های شنوایی در مسیر شنوایی بالا رونده از راه ساقه مغزی مستقیماً در کرتکس اولیه شنوایی واقع در جیروس تمپورال فوقانی گسترش یافته و پراکنده می­شوند. از اینجا، اجزای محرک­های شنوایی به مناظق حاشیه­ای لوب تمپورال و دیگر مناطق دورتر کورتکس که توسط شبکه­ های عصبی یا اجزای موسیقیایی در ارتباط هستند، انتقال می­یابند. تفاوت­های نیم­کره­ای نقش عمده­ای را در خصوص درک موسیقی ایفا می­ کند، اما در عین حال پدیده وابستگی بین نیم­کره­ای نیز غیر قابل انکار است، زیرا نیم­کره چپ برای پردازش ساختار فواصل نیازمند عملکرد صحیح نیم­کره راست ‌می‌باشد. در جریان عادی شنیدن یک قطعه، ساختارهای نظیر تالاموس در پدیده شنوایی- بینایی و سیستم لیمبیک در تأثیرات احساسی، فعالانه درگیر هستند»( استریتر^[۳۹]، ۲۰۰۵، به نقل از طباطبای فر،۱۳۸۹).

۲-۱-۶ موسیقی درمانی و عصب­شناختی

عملکرد موزون دستگاه عصبی، در سه سطح مختلف اعمال می­گردد:

1. 1. الگوی موزون: این الگو در ارسال سیگنال­های عصبی مشاهده می­ شود.

1. 1. ادراکاتی که از محرک­های موزون محیطی و فعالیت­های موزون درونی حاصل می­ شود مانند نور یا امواج صوتی با حرکات موزون، مثل تکلم و تنفس.

1. میان کنش بین سیستم عصبی و سایر دستگاه­های بدن که دارای وزن بیولوژیکی هستند. شاید این فعالیت موزون سیستم عصبی است که حس درک و وزن را در ما پدید ‌می‌آورد(ناظم پور،۱۳۸۸). مطالعاتی که در زمینه کاربرد موسیقی در کار بالینی است بر نمایش نوع و قدرتمندی تغییرات فیزیولوژیک ایجاد شده در ارگانیسم انسانی متمرکز است که با تغییر در محرک­های موسیقیایی ظاهر می­ شود. چنین مطالعه­ ای تازه نیست. در اواسط دهه۱۹۳۰، بعد از بازبینی پیشینه توسط جربی در ارتباط با اثرات موسیقی بر فرایندهای فیزیولوژیک دسیرنرو فاین^[۴۰] نتیجه گرفتند که موسیقی:

۱-انرژی عضلانی را کاهش یا افزایش می­دهد.

۲-تنفس را تشدید کرده و نظم آن را کاهش می­دهد.

۳-اثر مشخص اما متغیر روی نبض و فشارخون دارد.

۴-آستانه محرکات حسی را کاهش می­دهد.

۵-ترشحات درونی را تحت تأثیر قرار می­دهد.

۶-سوخت و ساز بدن را افزایش می­دهد.

موسیقی این توانایی را دارد که اثرات فیزیولوژیک مختلف ایجاد کند و آن ها را به اثرات هیجانی تبدیل نماید. ارتعاشات شنوایی و ریتم موسیقیایی، ریتم­های زیستی را تحت تأثیر قرار داده و می ­تواند تعادل زیست – شیمیایی، سوخت و ساز و تعادل حیاتی موجود زنده را تجدید کرده یا آن را مختل کند(فلاح، سهرابی، زاده محمدی؛ ۱۳۹۰). «سیستم اعصاب مرکزی (مغز) طـوری ساخته شده است که به محرک­های موزیکال پاسخ­های مثبت و مناسب می­دهد و موجبات استفاده از این روش درمانی را فراهم می­سازد، تحقیقات متعدد نشان­گر آن است که تالامـوس مهم­ترین غـده مستقر در مغـز محرک­های موسیقیایی را دریافت می­ کند و این علائم را به­وسیله سیستم عصبی به مغز انتقال می­دهد و به­ صورت یک کارکرد خودکار به­ طور اعم روی مغز و به­ طور اخص روی هوش، حافظه و تخیل نفوذ می­ کند. این عملکرد مغز در مقابل موسیقی، به­ دلیل پاسخ غده صنوبری یا هیپوفیز است. این غده از تالاموس فرمان دریافت می­ کند و به محرک­های موزیکال و ریتم موزن موسیقی پاسخ مثبت می­دهد و موجب ترشحاتی می­گردد که نقاط مختلف بدن انسان را جهت کارکرد طبیعی رهنمون می­سازد. وقتی محرک­های موزیکال به مغز می­رسد، غده هیپوفیز به آن پاسخ مثبت یا به­عبارتی پاسخ آرامش بخش می­دهد که نتیجه این پاسخ آزادسازی آندروفین است. آندرفین آرامش­بخشی است طبیعی که درد را تسکین می­دهد. لذا موجب می­گردد نیاز بیماران در حال دریافت موسیقی به داروها، درد را تسکین دهد. این ماده در زمان آرامشی که توسط موسیقی به دست می ­آید در تمام نقاط بدن ترشح می­گردد. همچنین به هنگام ترس، بی­قراری و اضطراب ماده­ای به نام کتکولامین­ها و یا به­عبارتی آدرنالین و نورآدرنالین از غدد فوق کلیوی ترشح می­ شود که این ماده موجب بالا رفتن فشار خون و ضربان قلب می­گردد و شگفت انگیز است که موسیقی آزادسازی این ماده اضطراب­زا را کاهش می­دهد و در نتیجه­ عملکرد آن در بدن، فشار خون و ضربان قلب پایین می ­آید»( به نقل از؛ فلاح و همکاران،۱۳۹۰).

۲-۱-۷ کاربرد موسیقی درمانی