۲-۲-۳-۲ مفهوم مدیریت سود

فلسفه مدیریت سود، به رهگیری از انعطا­ف­پذیری روش­های استاندارد و اصول پذیرفته شده حسابداری ‌می‌باشد. البته تفسیرهای گوناگونی هم ‌می‌توان از روش­های اجرایی یک استاندارد حسابداری برداشت کرد، از دیگر دلایل وجود مدیریت سود ‌می‌باشد. این انعطاف­پذیری دلیل اصلی تنوع موجود در روش­های حسابداری است. در زمانی­که تفسیریک استاندارد بسیار انعطاف پذیراست، یکپارچگی داده ­ها ارائه شده در صورت­های مالی کمتر می­ شود. اصول تطابق ومحافظه کاری نیز می ­تواند باعث مدیریت سود شود.

تحلیل­گران دریافتند که شرکت­ها باید سود سه ماهه نخست سال مالی خود را بدون اضافه نمودن به موجودی نقد و تنها با بهره گرفتن از روش­های تعهدی حسابداری، استهلاک، معافیت­های مالیاتی سرمایه گذاری­ها، و به حساب دارایی بردن بهره، افزایش داد. مدیران شرکت تأکیدکرده­اند که این کار برای ارائه صورت­های مالی واقعی­تر و قابل مقایسه کردن صورت­های مالی شرکت، با سایر شرکت­های در صنعت نام می­برند(گشتو^[۱۱]، ۱۹۸۶).

تحلیلگران مالی انتظاردارند که شرکت­ها به پیش ­بینی­های که انجام گرفته برسند و مغایرتی با آن نداشته باشند، این امر برای شرکت­هایی که قابل اتکاءتر هستند، بیشتر صادقاست. تحلیلگران مالی وسرمایه گذاران از انحراف میان مقادیر پیش ­بینی شده و واقعی بسیار ناخشنود خواهند شد( کولینگ وود^[۱۲]، ۲۰۰۱).

از این مغایرت­ها در خصوص با مدیریت سود، بیشتر استفاده می­ شود، درمغایرت منفی، صاحبان سود، مدیریت سود راتقلب می­دانند درحالی که در مغایرت مثبت، مدیریت سود را اقدامی بدون مشکل وطبق صلاحیت مدیریت، قلمداد می­نمایند(فریدسونوآلوارز^[۱۳]، ۲۰۰۲).

برخلاف اینکه، اکثر افراد مدیریت سود را سوء استفاده از «.چارچوب الزامات قانونی ‌و حسابداری اقدام به بیشتر کردن ارزش شرکت تحت ‌نظر خود، استفاده می­نمایند»، ‌در مقابل‌ اگر داده ­های آورده شده درصورت­های مالی به زیان صاحبان سود تغییرکند، تقلب مدیریت در جهت مقاصد فردی شرکت محسوب می­ گردد(کیرشنهایتروملومند^[۱۴]، ۲۰۰۲ ).

(هانت،مویروشلوین^[۱۵]، ۱۹۹۷) بررسی کرده­اندکه آیا صلاح دید مدیریت که در مدیریت سود اعمال می­ شود، بر ارزش شرکت اثری دارد یاخیر؟

یافته ­های پژوهش­های آن ها نشان داد که رقم پایین­تر برای سود حاصل از اقلام معوق، باعث افزایش ارزش بازارسرمایه می شود. آشکاراست هنگامی که نظرات شخصی مدیریت باعث کاهش سود می­ شود، یکپارچگی داده ­های ارائه شده درصورت­های مالی تحت تأثیر قرارخواهدگرفت. نامی که گاهی اوقات برای مدیریت سود به کار­می­رود بازی با « ارقام مالی » است. که می ­تواند تاثیر کاملا منفی در حسابداری مدیریت سود داشته باشد( مافوردوکومیسکی^[۱۶]، ۲۰۰۸).

۲-۲-۳-۳- تعاریف مدیریت سود

در ادبیات حسابداری تعاریف مختلفی ‌در مورد مدیریت سود توسط محقیقن ارائه شده است. ارائه تعریفی مناسب از مدیریت سود مستلزم شناخت هدف و انگیزه از مدیریت سود و کاربرد آن است.

به مدیریت سود به عنوان اختیار شرکت در انتخاب سیاست­های حسابداری برای دستیابی به برخی اهداف خاص مدیر ، می نگرد. حال پرسش این است که (اهداف خاص مدیر) از مدیریت سود چه ‌می‌باشد(اسکات^[۱۷]، ۲۰۰۰).

مدیریت سود را به عتوان دستکاری سود توسط مدیریت به منطور دستیابی به قسمتی از پیش از پیش داوریها مربوط به سود مورد انتظار تعریف می­ کند(فرن و همکاران^[۱۸]، ۱۹۹۴).

مدیریت سود را به عنوان نوعی دستکاری مصنوعی سود توسط مدیریت جهت حصول به سطوح مورد انتظار سود برای برخی مقاصد خاص از جمله حصول پیش ­بینی تحلیل گران، ویا برآورد روند سودهای قبلی برای پیش‌بینی سودهای آتی تعریف کرده ­اند(دی جورج^[۱۹] و همکاران، ۱۹۹۹).

مدیریت سود هنگامی رخ می­دهد که مدیران از قضاوت­های شخصی خود در گزارشگری مالی استفاده کنند. و ساختار معاملات را جهت تغییر گزارشگری مالی دستکاری می کند. این هدف یا به قصد گمراه نمودن برخی از صاحبان سهام در خصوص عملکرد اقتصادی شرکت صورت می‌گیرد. یا به منطور تاثیر بر نتایج قراردادهای است که انعقاد آن­ها منوط به دستیابی به سود مشخصی ‌می‌باشد(هلی و والن ^[۲۰]، ۱۹۹۹).

برخی دیگر از صاحب­نطران معتقدند که قبل از شروع قرن بیستم توجه بیشتر استفاده کنندگان صورت­های مالی به ترازنامه معطوف بوده است. ‌به این نگرش در حسابداری رویکرد دارایی بدهی اطلاق می­ شود. ولی با شروع قرن بیستم این رویکرد جای خود را به رویکرد (درآمد، هزینه) داد. در این رویکرد استفاده کنندگان صورت­های مالی بیشتر به سود و ریان توجه دارند. و مهترین دلیل به وجود آمدن این رویکرد عدم توانایی سهام‌داران در کنترل دارایی­ های شرکت ‌می‌باشد.

با توجه به اینکه در رویکرد (درآمد-هزینه) توجه سهام‌داران معطوف به سود شرکت است و با توجه به نطریه نمایندگی، سهام‌داران می­کوشند تا علایق مدیران را با علایق خود همسو کنند. مدیران شرکت نیز در چهارچوب نطریه نمایندگی جهت دستیابی به خواسته­هایشان سعی دارند سود شرکت را در حد مطلوب مورد انتظار نگه دارند. اگر در یک دوره مالی سود واقعی شرکت از سود مورد انتظار کمتر باشد، با توجه به عدم کنترل دارایی­ ها توسط سهام‌داران ونیز کنترل مدیران بر دارایی­ ها شرکت به نطر می­رسد که مدیران با زمان­بندی فروش دارایی­ ها وهزینه­های مالی بر سود واقعی شرکت تاثیر بگذارند. لذا دوباره رویکرد (دارایی ، بدهی) مطرح می شود. یعنی سهام‌داران بایستی علاوه بر درآمد و هزینه های شرکت به ترازنامه نیز توجه نمایند.

مفهوم مدیریت سود از زوایای مخنلفی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. و هریک تعاریف مختلفی ارائه نموده ­اند، برخی از این تعاریف عبارتنداز:

بلدیمن مدیریت سود بیانگر تلاشی از جانب مدیریت شرکت می­داند که تا سعی کند انحرافات غیر عادی سود را کاهش دهد.

از نظر بلکوی مدیریت سود ممکن است به عنوان عادی جلوه دادن عمدی سود به منظور دستیابی به روند یا سطح دلخواه تعبیر می­ شود.

رونن وسادن نیز معتقدند که مدیریت سود پیش‌بینی می­ کند که چگونه سود گزارش شده برای کاهش نوسانات پیرامون سود عادی، هموار شود. از نطر رونن و سادن مدیریت سود تلاش عمدی مدیریت جهت انتقال اطلاعات خاص به استفاده کنندگان صورت­های مالی تعریف می­ شود.

گاردون و همکارانش در سال ۱۹۶۶ نیز نوشتند، اگر روش خاصی از روش­های حسابداری را برگزیدند و نوسانات سود گزارش شده کاهش یابد، نتیجه آن هموار سازی یا مدیریت سود است. آن ها همچنین متذکر شدند که مدیران در حدود قدرتشان که ناشی از آزادی عمل در چهارچوب اصول و روش­های پذیرفته شده حسابداری است می ­توانند:

الف ) روی سود گزارش شده اثرگذارند ب) روی نرخ سود شرکت اثر گذارند

پارتو معتقد است مدیریت سود ، فرایندی برای مدیریت است تا در ‌چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری سود مورد انتظارشان را نشان دهند.

۲-۲-۳-۴- انگیزه های مدیریت سود