جامعه آماری این تحقیق شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که دارای شرط ذیل است:
۱- به منظور همگن شدن نمونه تحقیق، باید شرکت‌ها قبل از سال ۱۳۸۸ در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشند.
۲- شرکت‌های انتخاب شده در نمونه طی سال‌های مالی یاد شده تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداده باشند.
۳- جزو بانک‌ها و مؤسسات مالی (شرکت های سرمایه‌گذاری، واسطه‌گری مالی، شرکت‌های هلدینگ، بانک‌ها و لیزینگ‌ها) نباشند.
۴- سال مالی تمامی شرکت‌ها به پایان اسفند ماه ختم شود.
۵- داده های مورد نظر آن ها در دسترس باشد.
با توجه به موارد مطروحه فوق جامعه آماری در این تحقیق عبارت است از کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با اعمال محدودیت‌های یاد شده شرکت می‌باشد.
۳-۴ اندازه نمونه:
با توجه به این که اندازه نمونه موضوع مهمی بود و نباید آن را کوچک شمرد و انتخاب نمونه بزرگتر از حد نیاز برای حصول نتایج موردنظر سبب اتلاف منابع می‌شود، در حالی که انتخاب نمونه های خیلی کوچک، اغلب پژوهشگر را به نتایجی سوق می‌دهد که فاقد استفاده عملی است (عادل آذر، ۱۳۸۴).
انتخاب نمونه به حجم n از یک جامعه با توجه به هدف، دقت و نوع مسئله که مطرح می‌شود به صورت‌های مختلفی انجام می‌گیرد، مانند نمونه‌گیری تصادفی ساده، سیستماتیک، طبقه‌بندی شده، خوشه‌ای، نسبتی، سرشماری، و غیره که از همه معروف‌تر، نمونه‌گیری تصادفی ساده می‌باشد (افشین نیا، ۱۳۷۲).
طرح‌های نمونه‌گیری تصادفی ساده وقتی استفاده می‌شوند که نماینده بودن نمونه به خاطر اهداف تعمیم‌پذیری از اهمیت بسیار زیادتری برخوردار می‌شوند. (دانایی فرد و همکاران، ۱۳۸۲)
برای مجزا کردن اقلام تعهدی به اختیاری و غیراختیاری از روش‌های مختلفی مانند مدل هیلی، مدل جونز، مدل تعدیل‌شده جونز و مدل صنعت استفاده می‌شود.
تعهدات غیرمنتظره به عنوان نماینده مدیریت سود شرکت در نظر گرفته می‌شود. تعهدات غیرمنتظره با به کارگیری مدل تعدیل شده جونز ایجاد می‌شوند.
۳-۵ طرح متغیرها:
۳-۵-۱ متغیر وابسته:
متغیر وابسته متغیری است که هدف محقق تشریح یا پیش‌بینی تغییرپذیری در آن است و به عبارت دیگر آن یک متغیر اصلی است که به صورت یک مسئله حیاتی برای تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد. با تجزیه و تحلیل متغیر وابسته و شناسایی عوامل مؤثر بر آن، می‌توان پاسخ‌ها یا راه حل هایی را برای مسئله شناخت. محقق به تعیین مقدار و اندازه‌گیری این متغیر و متغیرهای دیگری که روی این متغیر تأثیر می‌گذارند علاقمند است. (خاکی، ۱۳۸۴، ص ۷۵)
در این تحقیق متغیر وابسته، مدیریت سود (اقلام تعهدی) می‌باشد.
۳-۵-۲ متغیر مستقل:
یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری شدن محقق، مقادیری را می‌پذیرد تا تأثیرش بر روی متغیر دیگر مشاهده شود. در مطالعات از نوع همبستگی، به جای متغیر مستقل از اصطلاح متغیر پیش‌بینی استفاده می‌شود. (خاکی، ۱۳۸۴، ص ۷۶)
در این تحقیق فرضیه مستقل، چرخه‌های تجاری می‌باشد.
متغیر مستقل این تحقیق چرخه تجاری می‌باشد که به شرح آن در ادامه اشاره خواهد شد.
۳-۶ برآورد اقلام تعهدی اختیاری و غیراختیاری:
اقلام تعهدی اختیاری اقلامی است که مدیریت بر آن ها کنترل دارد و می‌تواند آن ها را به تأخیر اندازد و یا حذف کند و یا ثبت و شناسایی آن ها را تسریع کند. از آن جایی که اقلام تعهدی اختیاری در اختیار مدیریت و قابل اعمال نظر توسط مدیریت است از تعهدهای اختیاری به عنوان شاخصی در کشف مدیریت سود استفاده می‌شود. (مشایخی و دیگران، نشریه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، شماره ۴۲)
از طرفی با توجه به این که در تحقیقات قبلی که اشاره شده است به سه متغیر نسبت بدهی به سرمایه اندازه شرکت و مالیات تأکید کرده و اثر آن ها را بر مدیریت سود زیاد دانسته‌اند محقق بر آن شد که اثر این سه متغیر را کنترل کند و بررسی کند که چه تأثیری بر مدیریت سود دارد.
نکته مهم: در این تحقیق از روش نتیجه (مهرانی کاوه و عارف‌منش، زهره، نشریه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی شماره۵۱، سال ۱۳۸۷) برای به دست آوردن مدیریت سود استفاده شده است. که این روش یک روش جدید و اولین بار در ایران توسط این دو محقق به کار برده شده است.
۳-۷ روش‌های آماری و شیوه تحلیل داده ها :
داده های این تحقیق از نوع قیاسی می‌باشند. از آنجا که در این تحقیق نمونه‌ای از جامعه آماری مورد بررسی قرار گرفت. لذا از روش‌های آماری استنباطی و آزمون همبستگی برای تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شد. برای برقراری ارتباط بین متغیرهای مستقل و وابسته، تحلیل‌های لازم انجام شد.
۳-۷-۱ آزمون کولموگروف- اسمیرنوف (KS)
این آزمون برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمون یکی از آزمون‌هایی است که می‌توان فرضیه‌های توصیفی (با مقیاس اسمی و رتبه‌ای) را با آن سنجش کرد. فرض صفر در این آزمون‌ها همگون بودن توزیع مشاهدات و فرض مخالف مناسب نبودن توزیع مورد نظر برای متغیر است.
همبستگی جزئی (تفکیکی):
: تعهدهای غیراختیاری سال t؛
: کل دارایی‌های شرکت I در سال قبل (t-1)
: تفاوت فروش سال جاری نسبت به سال قبل؛
: تفاوت خالص حساب‌های دریافتنی سال جاری نسبت به سال قبل؛
: اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات ناخالص سال t؛
، ، پاراترهای خاص شرکت است و از معادله زیر به دست می‌آید:
(۳-۱)
معرف مجموع اقلام تعهدی در سال می‌باشد.
کل تعهدی‌ها از رابطه زیر به دست می‌آید:
: تغییر در دارایی‌های جاری سال جاری نسبت به سال قبل ؛
: تغییر در بدهی‌های جاری سال جاری نسبت به سال قبل ؛
: تغییر در حصه کوتاه‌مدت بدهی‌های بلندمدت سال جاری نسبت به سال قبل ؛
: تغییر در وجه نقد و معادل وجه نقد سال جاری نسبت به سال قبل ؛
: هزینه استهلاک دارایی‌های مشهود و نامشهود در سال .
و تعهدی‌های اختیاری از تفاوت کل تعهدی‌ها و تعهدی‌های غیراختیاری به دست می‌آید؛ یعنی:
۳-۸ طرح فرضیه‌ها:
در تحقیق حاضر یک فرضیه اصلی وجود دارد:
۳-۸-۱ فرضیه اول:
بین چرخه‌های تجاری و مدیریت سود (اقلام تعهدی) ارتباط معناداری وجود دارد.
۳-۹ روش‌های آماری به کار رفته برای آزمون:
۳-۹-۱ رگرسیون خطی چندگانه:
با بهره گرفتن از اطلاعات آماری و تجزیه و تحلیل آن ها می‌توان روند گذشته را به آینده تعمیم داد و اساس تعمیم روند گذشته به آینده فنون تحلیل رگرسیون می‌باشد بر اساس این دسته از فنون آماری می‌توان با بررسی ارتباط بین حداقل دو متغیر مانند x وy بر اساس داده های گذشته، به گونه‌ای بین x و y ارتباط برقرار کرد که رابطه آن ها به صورت یک معادله ریاضی تعریف شود اگر دو یا چند متغیر تأثیری عمده روی متغیر وابسته داشته باشند از رگرسیون خطی چند گانه استفاده می‌شود در رگرسیون خطی چندمتغیره معادله زیر معرف جامعه است:
(۳-۲)
Y=a+BX+BX+E0
که در این معادلهY متغیر وابسته، X متغیر مستقل، a مقدار ثابت، B شیب خط رگرسیون و E اثر سایر عوامل بر معادله می‌باشند.
