ارزشیابی مداوم و مستمر وضعیت تحصیلی دانشآموزان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یک از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی به ویژه در دانشگاه ها می باشد این امر در تدوین برنامه آموزشی بهتر، ارتقای کیفیتی آموزش و نهایتاً در اصلاح و بهبود کارایی مسئولین مربوطه تاثیر به سزایی دارد (همائی، ۱۳۸۷).
توجه به این امر چیزی است که در تمام دنیا در رأس برنامه های توسعه آموزش مد قرار می گیرد به منظور پیش‌بینی وضعیت تحصیلی دانشآموزان، تعیین ملاکها و متغیرهای مناسب از جمله عمدهترین حوزه های پژوهشی است که محققان علوم تربیتی و روان شناسی در آن فعال می باشد. تحقیقات بسیاری در زمینه پیش‌بینی عملکرد تحصیلی انجام پذیرفته است و وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح تحصیلات، آموزش و نمرات آزمونهای پیشرفت تحصیلی و هوش از جمله شاخصهایی است که محققان از آن جهت پیش‌بینی وضعیت فرد در آینده استفاده می نمایند (همائی، ۱۳۸۷).
چرا بعضی از دانشآموزان مشتاقانه به دانشگاه روی می آورند و در مطالعه کردن از خود سخت کوشی نشان می دهند حال آنکه بعضی دیگر از مطالعه اجتناب میورزند؟
چرا بعضی از دانشآموزان از تحصیل در دانشگاه و خارج از آن لذت میبرند و به پیشرفتشان افتخار می کنند، حال آنکه بعضی دیگر نسبت به یادگیری دلواپس و ناشادند؟
اینها پرسشهای انگیزشی هستند و با یادگیری تحصیلی دانشآموزان ارتباط مهمی دارند. انگیزش با یادگیری ارتباط دارد زیرا یادگیری فرایندی متعالی است که مستلزم کوشش عمدی و آگاهانه است، حتی اگر دانشآموزانی که از توانایی بالا برخوردارند، هنگام یادگیری توجه کافی نداشته باشند و کوشش از خود نشان ندهند قادر به یادگیری نخواهند بود برای اینکه دانشآموزان بتوانند از برنامه های درسی دانشگاه حداکثر بهره را ببرند باید اساتید زمینهای فراهم آورند که در آن دانشآموزان به درگیری در فعالیت یادگیری برانگیخته شوند (محمدپور، ۱۳۹۰).
انگیزه پیشرفت مهمترین انگیزه در روان شناسی تربیتی است و تحقیقاتی هم پیرامون این سازه صورت می گیرد تلاشی است در جهت بهبود پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و مهمترین کاربردها را در امر آموزش و پرورش دارد (موسوی راد، ۱۳۹۱). البته گاهی افراد امر جستجوی فعالیت مثبت و پیشرفت در کار موفق شده و زمانی نیز شکست میخورند زمانی که دانشآموزان تصور می کنند در یک تلاش موفق تر بوده اند آنها تشویق به یادگیری در آینده می شوند و برعکس زمانی که دانشآموزان در یک دوران با شکست مواجه شده انگیزه آنها برای ادامه تلاش با مشکل روبرو می شود.
بحث انگیزه پیشرفت برای اولین بار و به صورت علمی تحت عنوان نیاز توسط موری مطرح شد (بهرامی، ۱۳۹۱) او برای انسان چندین نیاز مطرح کرد که برخی زیستی و برخی روانی هستند. انگزش پیشرفت یک نیاز اجتماعی است و عبارت است از غلبه کردن بر موانع، رسیدن به استانداردهای عالی، رقابت با دیگران و پیشی گرفتن از آن ها (دارابی، ۱۳۹۱).
پژوهشهای انجام شده در زمینه انگیزه نشان داده‌اند که افراد از لحاظ این نیاز تفاوتهای زیادی با یکدیگر دارند. بعضی از افراد دارای انگیزش سطح بالایی هستند و در رقابت با دیگران در کارهای خود برای کسب موفقیت به سختی میکوشند. بعضی دیگر انگیزش چندانی به پیشرفت و موفقیت ندارند و از ترس شکست آماده خطر کردن برای موفقیت نیستند (سلگی، ۱۳۹۱).
داشتن هوش و استعداد را عامل پیشرفت در تحصیل علم و کسب دانش می دانند ولی این تعریف کامل و جامع نیست، زیرا گذشته از این واقعیت که عدم موفقیت تحصیلی و علمی افراد پرهوش بی شماری، این مدعی را باطل می کند، علاوه بر هوش که اصل لازم برای پیشرفت تحصیلی است عوامل دیگری نیز در تحصیل علم و دانش دخالت دارند مانند عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی-فرهنگی و وضع بدنی و جسمی و … (اسودی، ۱۳۹۱).
روان شناسان انگیزه پیشرفت و موفقیت را جزء انگیزه های اکتسابی آدمی دانسته اند (مک کللند[۴۰] و همکاران، ۲۰۱۱، به نقل از امیرافشاری، ۱۳۸۰) بیش از سایرین مفهوم انگیزه پیشرفت را مورد بررسی قرار داده‌اند. از نظر آن ها انگیزش پیشرفت زمانی مطرح می شود که شخص در فعالیت خود معیار ممتازی را الگو قرار دهد و در پی موفقیت باشد.
تحقیقات نشان می دهد که هر شدت انگیزش پیشرفت بیشتر باشد به همان اندازه موفقیت فرد افزایش خواهد یافت. همچنین انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از پیش نیازهای اساسی یادگیری در نظر گرفته می شود انگیزش پیشرفت تاثیر فراوانی بر عملکرد افراد دارد.
به اعتقاد بسیاری از روان شناسان و مربیان همانند (بلوم[۴۱] و واینر[۴۲]، ۲۰۱۱، به نقل از امیرافشاری، ۱۳۸۰) یکی از عوامل پیشرفت در کلاس درس عامل انگیزش است و اغلب مربیان به احتمال قوی با نظر بیوگلسکی موافقند که انگیزش عامل اساسی پیشرفت تحصیلی می باشد.
انگیزش پیشرفت بر پایه دستیابی به موفقیت و برآورده ساختن آرزوهایمان در زندگی استوار می باشد و انگیزش پیشرفت باعث تأثیرگذاری بر شیوه اجرای یک تکلیف و نشان دادن تمایلات شایستگی می شود (هاراکیویز، رون؟، کارترز، اتوووالیوت[۴۳]، ۲۰۱۱). سائقهای فیزیولوژیکی پایه، رفتار طبیعی ما را در محیطهای گوناگون تحت تاثیر قرار می دهند. بسیاری از اهداف ما بر پایه مشوق ها[۴۴] استوار است و دامنه آن میتواند از گرسنگی تا نیاز به عشق و روابط جنسی پخته در نوسان باشد. دامنه انگیزش پیشرفت میتواند از نیازهای بیولوژیکی تا ارضای تمایلات خلاق و دستیابی به موفقیت در رقابتهای مخاطره آمیز تغییر یابد. به طور کلی افراد دارای انگیزه پیشرفت احساس می کنند که بر زندگی شان تسلط دارند و از آن لذت میبرند آن ها سعی می کنند عملکرد خود را بهبود بخشند و ترجیح می دهند کارهایی را انجام دهند که چالش برانگیز باشد و به کارهایی دست زنند که ارزیابی پیشرفت آن ها امکان پذیر باشد (اریکسون، ۲۰۱۱، نقل از یارمحمدیان و همکاران، ۱۳۸۸).
یکی از مواردی که همیشه توجه متخصصان را به خود جلب نموده است اختلاف بین دانشآموزانی است که با هوش و استعداد یکسان برای یادگیری از پیشرفت تحصیلی متفاوتی برخوردارند و این خود زمینه توجه به انگیزهی پیشرفت را قوت میبخشد. کارآمد بودن یک فرد و بالا بودن سلامت جسمانی و روانی او از اهم اهداف یک جامعه می باشد.
مطالعات حاکی از این است که انگیزهی پیشرفت به عنوان یک انگیزه اجتماعی تأثیر به سزایی در رشد اجتماعی دارد و به عبارت دیگر افزایش رشد اقتصادی نتیجه افزایش نیاز به پیشرفت است (محمدپور، ۱۳۹۱).
توجه به نقش حیاتی انگیزش پیشرفت در فرایند یادگیری و پیشرفت دانشآموزان لازم است تا حد امکان شرایط بهینه اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و روانی جهت افزایش این انگیزه، تقلیل عوامل کاهنده آن و هدایت این انگیزه فراهم گردد تا بتوان جامعهای پویا و شاد را پرورش داد و از رقابتها و استعدادهای افراد به نحو شایسته در خدمت هدفهای جامعه مسئولیت پذیر و مدنی بهره جست. مک کللند معتقد است جوامعی که افراد آن فاقد انگیزه باشند حتی با وجود امکانات عالی و شرایط مساعد طبیعی کمتر شانس توسعه و ترقی خواهند یافت.
