روش مشارکتی جیگ ساو

اگر به گذشته برگردیم و نگاهی گذرا به تدریس در زمان‏های گذشته داشته باشیم تدریس را انتقال معلومات دانسته و حال این که در سبز فایل تدریس به معنای تفهیم مطالب است که خود جای بسی تأمل دارد. بدیهی است معلم خوب شخصی است که از راه های تفهیم به دانش‏آموز (تدریس) را دانسته و نه اینکه فقط به فراگیران انتقال معلومات دهد که در اینجا فرق بین تدریس خوب و انتقال معلومات به خوبی قابل‏لمس است. کارل راجز می‏گوید: همان طور که در روان درمانی روان شناس صرفا به بیماری کمک می ‏کند تا مشکلات خودش را بشناسد و به چگونگی رفع آن مشکل نیز پی ببرد در تدریس نیز دانش‏آموز خودش مطالب را فرا می‏ گیرد و معلم فقط به او کمک می ‏کند تا به هدف‏های آموزشی نزدیک گردیده، آن‏ها را فرا گیرد. (لانجرن به نقل از نصر اصفهانی، ۱۳۹۲)

هنوز هم برخی از معلمان به طور چشمگیری موفق اند. دانش‏آموزان آن ها خوب یاد می‏ گیرند، از مدرسه و درس لذت می‏برند و قدردان تعلیم و تربیت هستند. برخی از فارغ التحصیلان مدارس دولتی از جمله هوشمندترین دانش‏آموزانی هستند که تا به حال وجود داشته اند اما یک سوال که اینجا به ذهن می‏رسد این است که چه عاملی موجب توفیق معلمان و دانش‏آموزان چنین مدارسی است، چیزی که شاید برای معلمان و دانش‏آموزان ناموفق وجود نداشته باشد، آیا مدارس موافق پول بیشتری دارند؟ آیا از تسهیلات بهتری برخوردارند؟ آیا معلمان این مدارس به مطالبی آگاهی دارند که دیگر معلمان از آن آگاه نمی باشند؟ پول و تسهیلات در ایجاد بخت خوب چندان کارگشا نمی باشند اما بلی، معلمین ‌در مورد ایجاد آموزش مؤثر و یادگیری لذت بخش مطالبی می‏ دانند که می‏تواند بسیار با اهمیت باشد در این فرایند (تدریس) معلم و دانش‏آموز به یکدیگر انرژی می‏بخشند، وجود یادگیری پرنشاطی را فراهم می‏سازند که به ندرت برای سایرین قابل دسترسی است این نوع آموزش، آموزش به شیوه‏ با سینرژی نامیده می‏ شود که قادر است اغلب موانع و مکشلات مربوط به آموزش و یادگیری را برطرف نماید (برگرفته از کتاب مدیریت و کلاس‏داری جذاب، سی ام، چارلز ترجمه شاپور امین، شایان جهرمی، مرضیه امینی)

معلمان همواره دو رویای بزرگ در سر می‏پرورانند، اول تدریس و کار با دانش‏آموزان مستعد یادگیری، دوم فرار از شرایط غیرقابل تحمل سوء رفتارها در کلاس (آن ها آرزو دارند هیچ دانش‏آموزی مرتکب سوء رفتار نشود) آموزش و انضباط به شیوه‏ سینرژی می‏تواند به تحقق این دو رویای معلمان کمک کند. استفاده از این روش سبب یادگیری بیشتر دانش‏آموزان بروز رفتارهای مناسب در کلاس و سپاس نسبت به معلمان خواهد شد (همان منبع).

محیط‏های یادگیری

از آنجایی که هر معلم شیوه تدریس را در فرایند یادگیری به کار می‏برد لذا هر کدام از این رویکردها را چنین می‏توان از همدیگر تمیز داد.

رویکرد رقابتی

شعار یک کلاس رقابتی این است که اگر تو ببری من می‏بازم و اگر من ببرم تو می‏بازی. دانش‏آموزان در این کلاس‏ها به دلایل مختلف با یکدیگر رقابت می‏ کنند. نمره، تعیین و شناخته شدن در نظر معلم، کارهای افتخاری کلاس (مثل مبصر شدن) زنگ تفریح اضافه و هر نوع جایزه‏ای که به نظر معلم برای برانگیختن دانش‏آموزان به کار منساب باشد (رستگار، ۱۳۹۲).

بدون شک کلاس‏های رقابتی برای دانش‏آموزانی که غالب اوقات یا معمولا بازنده اند بسیار سخت است.

رویکرد انفرادی

در این محیط هر یک از دانش‏آموزان با بقیه تفاوت دارد و موفقیت و یا شکست آنان ارتباطی با دیگران ندارد. در نتیجه دانش‏آموز خود مسئول یادگیری خویش است. شعار کلاس انفرادی ممکن است چنین باشد: ما همه در این کار تنها هستیم، دانش‏آموزان از همکلاسی‏های خود توقع کمک و حمایت ندارند، معلم مرجع اصلی آن هاست و این نقص اصلی یادگیری انفرادی است زیرا یادگیری اساسا یک فعالیت اجتماعی است همان طور که پیاژه نشان داد بیشتر آموخته‏های مهم، حاصل تعامل یادگیران است. (همان منبع).

رویکرد مشارکتی

در این محیط دانش‏آموزان از طریق همکاری و مشارکت در قابل گروه ها به یادگیری می‏رسند و در قبال یادگیری احساس مسئولیت می‏ نمایند. زمانی که همکلاسی شان نیاز به کمک داشته باشد به کمک او می‏شتابند و موفقیت دیگران، موفقیت آن‏ها و شکست دیگران شکست آن ها محسوب می‏ شود. شعار کلاس همیاری این است: یا همه نجات می‏یابیم یا هم غرق می‏شویم در کلاس ‌هم‌بازی دانش‏آموزان به جای این که معلم را مرجع اصلی بدانند به هم کلاس‏های خود به عنوان مرجع مهم و باارزش دانش نگاه می‏ کنند (قلتاش، ۱۳۸۳).

ویژگی‏های یادگیری مشارکتی

سیف (۱۳۷۹) ویژگی‏های روش یادگیری مشارکتی را به شرح زیر معرفی می‏ نماید:

تشکیل ‌گروه‌های کوچک نامتجانس:

یادگیری مشارکتی معمولا از ‌گروه‌های ۴ الی ۶ نفری تشکیل می‏ شود که از جهات مختلف یادگیری، میزان پیشرفت، نژاد و غیره نامتجانس هستند.

داشتن هدف‏های روشن

یادگیری مشارکتی باید دارای هدف‏های روشن و قابل دسترسی باشد و همه اعضای گروه بدانند که باید برای رسیدن به آن ها بکوشند.

وابسته بودن اعضای گروه به یکدیگر

جانسون و جانسون^[۴۷] (۲۰۱۱) و اسلاوین^[۴۸] (۲۰۱۱) می‏گویند که وقتی موفقیت دانش‏آموزان به کمک و مشارکت سایر اعضای گروه وابسته است بیشتر به صورت مشارکتی فعالیت می‏ کنند.

معلم به عنوان هدایت کننده و منبع اطلاعات

نقش معلم در روش یادگیری مشارکتی باید عمدتاً به صورت هدایت کننده باشد همچنین زمانی که گروه نیاز به اطلاعاتی دارد که نمی‏توان به دست آورد معلم می‏تواند آن اطلاعات را در اختیار گروه قرار دهد.

مسئولیت فردی

برای جلوگیری از وضعیتی که در آن بعضی اعضای گروه بیشترین مقدار کار را انجام دهند و بعضی از زیر بار شانه خالی می‏ کنند، همه افراد گروه باید نقش‏هایی را در یادگیری بپذیرند.

پاداش دادن به توفیق گروهی

پس از آنکه گروه به هدفش دست یافت و به موفقیت رسید همه اعضای گروه باید به پاس این موفقیت پاداش دریافت کنند به عنوان مثال وقتی در امتحان مربوط به کار گروهی همه‏ اعضاء موفق شدند تک تک آنان مستحق دریافت پاداش خواهند بود.

ارزشیابی خود

پس از آنکه فعالیت‏های گروهی به پایان رسیدن و هدف‏های پیش‌بینی شده تحقق یافتند گروه به تحلیل عملکرد خود می‏پردازند و نقاط قوت و ضعف کار را مشخص می‏ کنند و به ارزیابی از فعالیت‏های انجام شده اقدام می‏ نمایند در صورت لزوم با کمک معلم صورت می‏پذیرد.

دیدگاه های عمده در یادگیری مشارکتی

قدرتی (۱۳۹۲) به نقل از اسلاوین (۱۹۹۲ و ۱۹۹۵ و ۱۹۹۸) چهار دیدگاه علمی مهم را که عامل اثر بخش روش یادگیری مشارکتی اند را ‌به این شرح بیان می‏دارد:

الف) دیدگاه انگیزشی

ب) دیدگاه انسجام اجتماعی

ج)دیدگاه شناختی

د)دیدگاه رشدی

-دیدگاه انگیزشی

تأکید این دیدگاه نخست بر پاداش و ساختارهای هدف است که تحت تأثیر این پاداش‏ها و ساختارهای هدفمند دانش‏آموزان به یادگیری می‏پردازند. ساختارهای مشارکتی موقعیتی را ایجاد می‏ کنند که اعضای گروه از طریق آن موقعیت می‏تواند به هدف‏های شخصی برسند (جانسون و جانسون^[۴۹]، ۲۰۱۱).