برای انتخاب نمونه گیری از روش حذف سیستماتیک بهره گیری شده است. بدین منظور، بانک‌هایی انتخاب شده اند که دارای شرایط زیر بوده اند:
به دلیل همگن بودن نمونه، پایان سال مالی آن ها اسفند ماه باشد.
اطلاعات مورد نیاز در رابطه با آن ها در دسترس باشد.
بنابرین با در نظر گرفتن محدودیتهای ذکر شده تعداد ۱۱۳ سال- بانک به عنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند.
۱-۹ . روش گردآوری داده ها
اطلاعات و داده های مورد نیاز برای انجام این تحقیق بر حسب نوع آن ها از منابع مختلفی گردآوری شده است. اطلاعات مربوط به ادبیات تحقیق و مباحث نظری از منابع کتابخانه ای و پایگاه های علمی و مقالات خارجی و داخلی جمع آوری شد. اطلاعات و داده های مربوط به شرکت‌های نمونه از سایت مرکز مدیریت سازمان بورس اوراق بهادار تهران، سایت‌های مرتبط سازمان بورس و بانک‌های اطلاعاتی موجود که اطلاعات مالی شرکت‌ها را در اختیار می‌گذارند از قبیل تدبیر پرداز، رهاورد نوین استفاده شده است. برای مرتب کردن داده ها و انجام محاسبات اولیه از نرم افزار اکسل(Excel) و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار آماری Eviews8 استفاده شده است.
۱-۱۰ . قلمرو پژوهش
موضوعی: این تحقیق به بررسی ارتباط بین مدیریت سرمایه در گردش و مدیریت ریسک بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد.
زمانی: دوره زمانی تحقیق از ابتدای سال ۱۳۸۵ تا پایان سال ۱۳۹۲ می‌باشد.
مکانی: قلمرو مکانی تحقیق بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.
۱-۱۱٫ متغیرهای تحقیق
۱-۱۱-۱٫ متغیرهای مستقل و تعریف عملیاتی آن ها
متغیرهای مستقل این تحقیق، استراتژی سرمایه گذاری جسورانه و استراتژی تامین مالی جسورانه می‌باشند.
الف- استراتژی سرمایه گذاری جسورانه[۱] (نسبت دارایی های جاری)
بهترین معیار برای شناسایی استراتژی جسورانهتر، مقایسه مبالغ سرمایه گذاری در دارایی های جاری نسبت به دارایی های غیرجاری می‌باشد. کاهش در سطح سرمایه گذاری در دارایی های جاری نشان میدهد که مدیران در مدیریت دارایی های جاری، استراتژی جسورانه را دنبال می‌کنند. اگرچه، سرمایه گذاری مقادیر بیشتر در دارایی های جاری نشان از استراتژی محافظه کارانه است. با اتخاذ استراتژی سرمایه گذاری جسورانه، به دلیل اینکه واحد اقتصادی در پرداخت به موقع بدهی ها در سررسید با مشکل نقدینگی مواجه می شود، لذا ریسک این واحدها افزایش می‌یابد. این متغیر از معادله ذیل به دست آمده است:
ب- استراتژی تامین مالی جسورانه[۲] (نسبت بدهیهای جاری)
اگر استراتژی تامین مالی واحد اقتصادی را دنبال کنیم، واحد اقتصادی می تواند برای تامین مالی عملیات خود بدهیهای جاری و یا بلندمدت را استفاده کند. اگر واحد اقتصادی برای تامین مالی عملیات خود از بدهیهای بلندمدت استفاده کند، استراتژی واحد اقتصادی محافظه کارانهتر است، در حالی که اگر واحد اقتصادی برای تامین مالی عملیات خود بیشتر از بدهیهای کوتاهمدت استفاده کند، در آن صورت استراتژی واحد اقتصادی جسورانهتر می‌باشد. اتخاذ استراتژی تامین مالی جسورانه بدین صورت است که واحد اقتصادی در ترکیب تامین مالی خارجی، بیشتر از بدهی های کوتاه مدت استفاده می کند. استفاده از بدهی های کوتاه مدت در تامین مالی باعث خواهد شد که زمان سررسید بدهی ها زود باشد، که ممکن است واحد اقتصادی در پرداخت به موقع اینگونه بدهی ها با مشکل مواجه شود. این امر منجر خواهد شد تا ریسک واحد اقتصادی افزایش یابد. این متغیر به شیوه زیر محاسبه گردیده است:
۱-۱۱-۲٫ متغیر وابسته
متغیر وابسته تحقیق حاضر، مدیریت ریسک بنگاه اقتصادی (بانک) می‌باشد. بدین منظور، برای اندازه گیری ریسک از انحراف معیار بازده دارایی ها و انحراف معیار بازده حقوق صاحبان سهام طی ۴ سال متوالی استفاده شده است.
۱-۱۱-۳٫ متغیرهای کنترلی و نحوه محاسبه آن ها
به پیروی از مطالعات پیشین تاثیر متغیرهای زیر نیز در این رابطه کنترل می شود:
متغیر اندازه (SIZE): به پیروی از مطالعات پیشین تاثیر متغیرهای زیر نیز در این رابطه کنترل می شود.
اندازه واحد اقتصادی ( ):یکی از متغیرهایی که ریسک واحدهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار میدهد، اندازه واحد اقتصادی می‌باشد که معیاری است برای تشخیص یزرگ یا کوچک بودن شرکت‌ها و برای اندازه گیری آن می توان از شاخص هایی مانند ارزش دارایی ها، میزان فروش، ارزش بازار سهام و تعداد سهام استفاده کرد. در این تحقیق این متغیر به وسیله لگاریتم طبیعی مجموع دارایی ها اندازه گیری می شود.
اهرم مالی ( ): یکی از معیارهایی که ریسک سازمان را بیش از هر چیزی تحت تاثیر خود قرار میدهد، اهرم مالی می‌باشد. و از هزینه های ثابت مالی ناشی می شود (مدرس و فعلی،۱۳۸۷). در این تحقیق برای محاسبه اهرم مالی از رابطه ذیل استفاده شده است:
رشد واحد اقتصادی ( ): رشد واحد اقتصادی نیز ریسک واحد اقتصادی را تحت تاثیر قرار میدهد. این متغیر به صورت زیر محاسبه گردیده است:
برای آزمون فرضیه فرعی اول تحقیق از الگوی رگرسیون خطی زیر استفاده شده است:
برای آزمون فرضیه فرعی دوم تحقیق از الگوی رگرسیون خطی زیر استفاده شده است:
۱-۱۲٫ تعریف مفاهیم و واژه های اختصاصی
مدیریت سرمایه در گردش: مدیریت سرمایه در گردش عبارت است از تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش به نحوی که ثروت سهام‌داران افزایش یابد.
استراتژی سرمایه در گردش: سیاستی که یک مدیر مالی در مورد اداره امور سرمایه در گردش شرکت در پیش می‌گیرد ممکن است با توجه به دارایی‌ها و بدهیهای جاری باشد که به آن استراتژی سرمایه در گردش می‌گویند. به طور مثال امکان دارد که مدیری هم در مورد دارایی‌های جاری و هم در مورد بدهیهای جاری محافظه‌کارانه عمل کند، در حالی که مدیر دیگری، در هر دو مورد، سیاست جسورانه در پیش گیرد. بیشتر مدیران شرکت‌ها سیاستی را اتخاذ می‌کنند که از نظر مخاطره و بازده در وضعیتی به نسبت متعادل قرار گیرند.
مدیریت ریسک: مدیریت ریسک، فرآیندی شامل دو فاز اصلی است: تخمین ریسک که شامل شناسایی، تحلیل و اولویت بندی است و کنترل ریسک که مراحل برنامه ریزی مدیریت ریسک، برنامه ریزی نظارت ریسک و اقدامات اصلاحی را شامل می شود.
سرمایه در گردش: سرمایه در گردش عبارت است از مجموعه امکانات لازم جهت به کارگیری و بهره برداری از سرمایه گذاری ثابت انجام شده جهت تولید و حفظ تداوم و استمرار فعالیت. اقلام عمده تشکیل دهنده آن شامل موجودی مواد اولیه، موجودی قطعات یدکی، سفارشات و کالای در راه، موجودی کالای در جریان ساخت و ساخته شده، مطالبات تجاری و موجودی نقد می‌باشند. به عبارتی ساده تر می توان گفت سرمایه در گردش شامل مبالغی می‌باشد که در دارایی‌های جاری سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین تفاوت دارایی ها و بدهی های جاری را خالص سرمایه در گردش می‌گویند.
