۲-۲-۵-۲٫ فرآیندهای انگیزشی

به کارگیری اصول نظریه یادگیری اجتماعی به همراه پاداش­های بیرونی برای انجام دادن کار ممکن است مؤثرترین ترکیب شیوه های انگیزشی را مهیا کند. انگیزش، به نظر بندورا شرایط عاطفی و عملکردهای اشخاص بیشتر ‌به این موضوع بستگی دارد که وظایف و فعالیت­هایی را انتخاب کنند که در آن احساس مهارت و اعتماد به نفس دارند و از فعالیت­هایی که در آن چنین احساسی ندارند، اجتناب کنند. مردم ‌بر اساس باورشان درباره ی آنچه می‌توانند انجام دهند و همچنین اعتقادشان درباره نتایج احتمالی عملکرد، عمل ‌می‌کنند. فعالیت­های بی­شماری وجود دارد که اگر خوب انجام شوند، نتایج ارزشمندی تولید می­ کند، اما این فعالیت­ها از سوی مردمی که نسبت به آنچه که می دانند برای موفقیت باید اتخاذ شود، شک دارند، دنبال نمی شود.

باور خودکارآمدی از طریق تعیین کننده­ های زیر بر رفتار انسان اثر می­ گذارد:

• انتخاب اهداف:

اهدف شخصی توسط باورهای خودکارآمدی تعیین می‌شوند. باورهای خودکارآمدی در انتخاب درجه­ چالش و تعهد به اهداف شخصی تأثیر دارند. باورهای خودکارآمدی پیشرفته منجر به تنظیم اهداف چالش برانگیزتر شده؛ و باورهای خودکارآمدی تقلیل یافته، منجر به تعیین هدف معمولی تر و مدل انگیزشی واقعی تر و قابل دسترس­تر می شود.

• اجرای اهداف:

خودکارآمدی درک شده نه تنها در انتخاب اهداف، بلکه بر اجرای آن ها نیز اثر می‌گذارد. انجام یک تصمیم به هیچ وجه به افراد اطمینان نمی­دهد که رفتارهای مورد نیاز را به طور موفقیت آمیز انجام دهند و در مواجهه با مشکلات استقامت و پایداری داشته باشند. یک تصمیم گیری روانی به یک عمل روانی مشتق شده از باور کارآمدی بالا، نیاز دارد. باور به کارآمدی شخصی هم­چنین به رفتار انسان شکل می‌دهد که آیا از فرصت ها استفاده می­ کند و یا از حضور آنان در شرایط مختلف زندگی جلوگیری به عمل ‌می‌آورد و وجود موانع و مشکلات را دشوارتر می­ کند. افراد با خودکارآمدی بالا بر فرصت­های ارتقاء شغلی و غلبه بر موانع متمرکز می‌شوند، و با ابتکار و پشتکار عنان کنترل بر محیط و محدودیت ها را به دست می­ گیرند.

• میزان تلاش:

افرادی که احساس خودکارآمدی بالاتری دارند، با شدت و پشتکار بیشتری تلاش ‌می‌کنند، البته بین تأثیر احساس خودکارآمدی بر میزان تلاش به هنگام یادگیری و تأثیر آن بر اجرای مهارت­ های فراگرفته شده، تفاوت وجود دارد. زیرا افراد با خودکارآمدی بالا ممکن است احساس کنند که به تلاش برای یادگیری این مهارت ها نیاز چندانی ندارند

• میزان استقامت و پشتکار:

بندورا (۱۹۹۷) معتقد است که خودکارآمدی درک شده در میزان استقامت، جدیت و پشتکار فرد در نیل به اهداف مورد انتظار در برخورد با موانع، اثر می‌گذارد. افراد کارآمد در مواجهه با رویدادهای دشوار، استقامت و پشتکار زیادی به خرج می‌دهند و از نتایج مختلف فردی و محیطی بازخوردهای مثبت می­ گیرند که آن بازخوردها به نوبه­ خود به عنوان تقویت کننده یا قدرت دهنده به خودکارآمدی عمل ‌می‌کنند. به عکس افراد با خودکارآمدی پایین و یا افرادی که در کسب نتایج مورد انتظار تلاش نمی­کنند، بازخوردهایی که نشان­گر عدم توانمندی در انجام وظایف است، دریافت ‌می‌کنند

• استرس و فشار روانی:

خودکارآمدی بر میزان استرس و فشار روانی و افسردگی ناشی از موقعیت­های تهدیدکننده اثر می­ گذارد. افراد با کارآمدی بالا در موقعیت­های فشارزا سطح فشار روانی خود را کاهش می­ دهند. ولی افراد دارای خودکارآمدی پایین در کنترل تهدیدها، اضطراب بالایی را تجربه ‌می‌کنند و عدم کارآمدی خود را گسترش می‌دهند، بسیاری از جنبه­ های محیطی را پرخطر و تهدیدزا می بینند، که این امر می ­تواند موجب استرس و فشار روانی فرد شود. افرادی که باور دارند می‌توانند تهدیدها و پافشاری های بالقوه را کنترل کنند، عوامل آشفته ساز را به ذهن خود راه نمی دهند و در نتیجه به وسیله­ آن ها آشفته نمی­شوند.

۲-۲-۵-۳٫ فرآیندهای عاطفی

بندورا ‌در مورد فرایندهای عاطفی معتقد است که باور افراد به توانایی هایشان همان­طور که بر روی انگیزش آن ها اثر می­ گذارد ، می ­تواند بر میزان استرس و هیجاناتی که آن ها در موقعیت­های دشوار و تهدیدکننده تجربه ‌می‌کنند نیز تاثیر داشته باشد. کارآمدی ادراک شده برای اعمال کنترل در موقعیت­های فشارزا نقش اساسی را در ایجاد اضطراب دارد. افراد با باور خودکارآمدی بالا، معتقدند می‌توانند بر خطرات کنترل داشته و با موقعیت­های دشوار بدون تحمل واکنش­های استرس زا مواجه شوند.

موفقیت و پیروزی هر انسانی در زندگی،کسب وکار، دوست یابی یا هر اقدام دیگر، حاصل تصور و نگرش مثبت شخصی احراز خویشتن است. این نگرش مثبت است که فرد را به سوی موفقیت می کشاند و برعکس نگرش منفی از خود و دیگران باعث می شود که ذهن انسان به جای استفاده از فرصت ها، صرف فکر کردن به مشکلات شود که در دراز مدت می‌تواند اثرات سوء دیگری در رفتار و خلق وخو با دیگران داشته باشد. بندورا معتقد است که حل یک مسأله یا موفقیت در انجام یک وظیفه ی خاص، تجربه­ هیجانی را ایجاد می­ کند که موجب تمایل وگرایش به درگیر شدن برای رسیدن به حد تسلط در مسائل آینده در افراد می­ شود و احساس کارآمدی آنان را افزایش می‌دهد.

۲-۲-۵-۴٫ فرآیندهای انتخابی

فرایند انتخاب ، دیدگاه شناختی – اجتماعی بندورا را به بهترین شکل نشان می‌دهد. افرادی که حس خودکارآمدی قوی دارند، مجدداً موقعیت­هایی را انتخاب ‌می‌کنند که در آن ها موفق شوند. فرآیندهای انتخابی به توانایی افراد در ایجاد محیط مطلوب و سودمند و کنترل نسبی برآنچه در زندگی روزمره با آن مواجه می‌شوند، اشاره دارد. افراد تا حدی در شکل دهی محیط خود نقش دارند، ‌بنابرین‏ باورهای خودکارآمدی از طریق تأثیر بر انواع فعالیت­ها و محیط­هایی که افراد انتخاب ‌می‌کنند، می ­تواند زندگی آن ها را شکل دهد. افراد از طریق انتخاب هایی که انجام می­ دهند، قابلیت­ها، علائق و ارتباطات اجتماعی را که تعیین کننده ی جریان زندگی آن ها‌ است، پرورش می­ دهند. هر عاملی که بر رفتار انتخابی تأثیر می‌گذارد، ؛ می‌تواند عمیقاً در جهت رشد فردی نقش داشته باشد.

به عبارتی افراد همواره با محیط در ارتباط هستند لذا باورهای کارآمدی شخص می‌تواند از طریق تاثیر بر محیط و انتخاب فعالیت­های گوناگون زندگی او را شکل دهد. ‌به این ترتیب خودکارآمدی ادراک شده می‌تواند بین محیط، هدف و پیامدهای انگیزشی ارتباط ایجاد کند.

(سلیمانی، هویدا ،۱۳۹۲).

۲-۲-۶٫ خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی