به اعتقاد بروس و همکاران (۲۰۰۷؛ نقل در پیری و قبادی، ۱۳۹۲) راهبردهای انگیزشی برای یادگیری یکی از اصلیترین مؤلفه های اثرگذار بر یادگیری بوده و در صورت توجه آموزشدهندگان به این مؤلفه، محیطهای یادگیری برای یادگیرندگان جذابتر و بانشاطتر خواهد بود. نوع باورهای انگیزشی دانش آموزان بر میزان یادگیری و استفاده از راهبردهای شناختی آنان تأثیر عمدهای دارد و از جمله عوامل تعیینکننده در موفقیت تحصیلی محسوب می شود (هونگ و همکاران، ۲۰۰۹؛ نقل در پیری و قبادی، ۱۳۹۲).
نظریه یادگیری خودتنظیمی را پینتریچ و دیگروت (۱۹۹۰؛ نقل در کجباف، مولوی و شیرازی تهرانی، ۱۳۸۲) مطرح کردند. آن ها خودکارآمدی، ارزشگذاری درونی و اضطراب امتحان را به عنوان مؤلفه های باورهای انگیزشی در نظر گرفتند و راهبردهای شناختی، فراشناختی و تلاش و تدبیر دانش آموزان را تحت عنوان یادگیری خودتنظیمی معرفی کردند. در این نظریه، خودکارآمدی به مجموعه باورهای دانش آموزان در مورد تواناییهایشان در انجام تکلیف اشاره دارد (شانک، ۱۹۹۸؛ نقل در کجباف، مولوی و شیرازی تهرانی، ۱۳۸۲). ارزشگذاری درونی تکلیف به میزان اهمیتی اشاره دارد که دانش آموز نسبت به انجام یک تکلیف یا یادگیری درس و یا موضوع خاصی قائل است. به عبارتی دیگر ارزشگذاری درونی میزان مهم و جالب بودن یک موضوع درسی برای یک دانش آموز است (ایوز و آرچر، ۱۹۹۸؛ نقل در برومند و شیخی فینی، ۱۳۹۰). اضطراب امتحان نیز احساس یا حالت هیجانی ناخوشایندی است که پیامدهای رفتاری و روانشناختی خاصی دارد و در امتحانات رسمی و یا دیگر موقعیتهای ارزشیابی تجربه می شود (کجباف، مولوی و شیرازی تهرانی، ۱۳۸۲).
نتایج پژوهشهای انجام شده در خصوص باورهای انگیزشی نشان می دهند که این مؤلفه با عملکرد تحصیلی رابطه دارد. اغلب این تحقیقات رابطه بین باورهای انگیزشی و مؤلفه های مرتبط با آن (خودکارآمدی، ارزشگذاری درونی و اضطراب امتحان) را با عملکرد تحصیلی به صورت کلی (بدون تفکیک دروس مختلف) مورد بررسی قرار داده اند. از جمله این پژوهشها می‌توان به پژوهشهای پینتریچ و دیگروت (۱۹۹۰؛ نقل در برومند و شیخی فینی، ۱۳۹۰)، گلدوست و معینی کیا (۱۳۸۸؛ نقل در پیری و قبادی، ۱۳۹۲)، کجباف، مولوی و شیرازی تهرانی (۱۳۸۲)، قدمپور و سرمد (۱۳۸۲)، لیونگ و من[۱] (۲۰۰۲؛ نقل در عابدینی، باقریان و کدخدایی، ۱۳۸۹) و پولسون و جنتری[۲] (۱۹۹۵؛ نقل در عابدینی، باقریان و کدخدایی، ۱۳۸۹) اشاره کرد.
با توجه به آنچه بیان شد می‌توان گفت از جمله عوامل موقعیتی که بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان اثر مهمی دارد جوّ کلاس میباشد، دانش آموزان و دانشجویانی که ادراک آن ها از جوّ کلاس مثبت است، تکلیف کلاسی را برای آیندهی خود سودمند تلقی می‌کنند و این امر می تواند در کاهش میزان تعللورزی مفید باشد؛ و از سوی دیگر مؤلفه های باورهای انگیزشی (خودکارآمدی، ارزشگذاری درونی و اضطراب امتحان) نیز می توانند در رابطه بین ادراک از جوّ کلاس و تعللورزی یک نقش واسطه ای را ایفا کنند. بنابرین هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه ای باورهای انگیزشی در رابطه ادراک از جوّ کلاس و تعللورزی دانشجویان در قالب یک مدل است.
شکل ۱-۱: مدل پیشنهادی پژوهش
۲-۱ گزاره های پژوهش
۱-۲-۱ هدف پژوهش
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای باورهای انگیزشی در رابطه ادراک از جوّ کلاس و تعللورزی دانشجویان میباشد.
۲-۲-۱ فرضیه های پژوهش
-
- ادراک از جوّ کلاس با تعللورزی رابطه مستقیم دارد.
-
- ادراک از جوّ کلاس، به واسطه باورهای انگیزشی، با تعللورزی رابطه غیرمستقیم دارد.
- ادراک از جوّ کلاس و باورهای انگیزشی، پیش بینیکننده تعللورزی هستند.
۳-۲-۱ متغیرهای پژوهش
متغیرهای پژوهش حاضر عبارتند از: تعللورزی، جوّ کلاس و باورهای انگیزشی. این متغیرها از نظر نوع به شرح زیر میباشند:
متغیر ملاک: تعللورزی تحصیلی
متغیر پیشبین: جوّ کلاس
متغیر واسطه: باورهای انگیزشی
۳-۱ تعریف نظری و عملیاتی متغیرها
۱-۳-۱ تعللورزی تحصیلی
راثبلوم، سولومون و موراکامی (۱۹۸۶؛ نقل در شیرزادی، ۱۳۸۹) تعللورزی تحصیلی را تمایل غالب و همیشگی فراگیران برای به تعویق انداختن فعالیتهای تحصیلی تعریف نموده اند، که تقریباً همیشه با اضطراب همراه است و نمونه بارز آن به تعویق انداختن مطالعه درس تا شب امتحان و شتاب و اضطراب ناشی از آن است که گریبانگیر دانش آموزان و دانشجویان می شود.
از نظر عملیاتی، تعللورزی تحصیلی نمرهای است که فرد در مقیاس ۲۷ گویهای تعللورزی تحصیلی سولومون و راثبلوم (۱۹۸۴) به دست می‌آورد، این نمره از ۲۷ تا ۱۳۵ متغیر است.
۲-۳-۱ جوّ کلاس
بر اساس تعریف دانکین و بیدل (۱۹۷۴؛ نقل در ابراهیمی، پاکدامن و سپهری، ۱۳۹۰) جوّ کلاس به فضای کلاس درس، یعنی خصوصیات اجتماعی، روانشناختی و هیجانی آن اطلاق می شود.
از نظر عملیاتی نمرهای است که فرد در مقیاس ۱۱ گویهای محیط یادگیری کلاس (CLE) دبی مکگی[۳] (۲۰۰۷) کسب می کند، این پرسشنامه شامل سه خرده مقیاس جوّ مثبت کلاس، جوّ منفی کلاس و عقاید و باورهای شخص میباشد. نمرات این مقیاس از ۱۱ تا ۵۵ متغیر است.
۳-۳-۱ باورهای انگیزشی
پینتریچ و دیگروت (۱۹۹۰؛ نقل در شیرزادی، ۱۳۸۹) باورهای انگیزشی را عبارت از خودکارآمدی (مجموعه باورهای دانش آموز در مورد تواناییهایش در انجام تکلیف)، ارزشگذاری درونی (اهمیتی که دانش آموز به یک تکلیف یا درس خاص میدهد، باوری که به آن تکلیف دارد و هدفی که از مطالعه آن دنبال می کند) و اضطراب امتحان (حالت هیجانی ناخوشایندی که پیامد رفتاری و روانشناختی خاصی دارد و در امتحانات رسمی و موقعیتهای ارزیابی تجربه می شود) میدانند.
از نظر عملیاتی طبق نظر پینتریچ و دیگروت (۱۹۹۰؛ نقل در شیرزادی، ۱۳۸۹) باورهای انگیزشی عبارت است از نمرهای که فرد در مقیاس ۲۵ سؤالی و شامل سه خرده مقیاس خودکارآمدی، ارزشگذاری درونی و اضطراب امتحان به دست می‌آورد. نمرهی هر فرد در این مقیاس از ۲۵ تا ۱۲۵ متغیر است.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
