ایثار از حیث سطح نیز داراى مراتبى است. در بالاترین سطح ایثار، شهادت قرار مى گیرد که با اهداى هستى معنى مى یابد. مفهوم شهادت داراى بار ارزشى ویژه ای است که با خود، یگانه بودن، قداست و رشد را نشان می‌دهد و از چنان ارزش والایی برخوردار است که بر هر عملی نتوان آن را اطلاق کرد. این سطح عالى در بردارنده سطوح دیگر نیز است. سطوح دیگر ایثار شامل دو جنبه مادی و معنوی است (موسی پور، ۱۳۹۱).

۲-۲٫ فرهنگ ایثار و شهادت در پرتو قرآن

آیات فراوانی از قرآن کریم به ایثار و شهادت اختصاص دارد که در این قسمت به برخی از آن ها اشاره می شود :

۱٫ «وَ لا تَحسَبَّنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللهِ اَمواتاً بَل اَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ» (آل عمران: ۱۶۹)

گمان نکنید کسانی که در راه خدا کشته شده اند مرده اند، بلکه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزی می خورند.

۲٫ «وَ لا تَقُولُوا لِمَن یُقتَلُ فی سَبیلِ اللّهِ أَمواتٌ بَل اَحیاءٌ وَلکِن لا تَشعُرُون» (بقره: ۱۵۴)

به کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند، مرده نگویید، بلکه آنان زنده اند، ولی شما درک نمی کنید.

۳٫ «وَ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللهِ فَلَن یُضِلَّ اَعمالَهُم سَیَهدیهِم وَ یُصلِحُ بالَهُم وَ یُدخِلُهُمُ الجَنَّه عَرَّفَها لَهم» (محمد : ۶ ـ ۴)

و آنان که در راه خدا کشته شدند، هرگز اعمالشان را ضایع نمی گرداند، آن ها را هدایت کرده و امورشان را اصلاح می فرماید و در بهشتی که قبلاً به آنان شناسانده، وارد خواهد کرد.

۴٫ «وَ مَن یُقاتِل فی سَبیلِ اللهِ فَیُقتَل اَو یَغلِب فَسوفَ نُؤتیهِ اَجرًا عظیماً» (نساء :۷۴)

و هرکس در جهاد در راه خدا کشته شود و یا فاتح گردد پاداش بزرگی به او اعطا خواهیم کرد.

۵٫ «اِنَّ اللّهَ اشتَری مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الجَنَّهَ یُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللّهِ فَیَقتُلُونَ وَ یُقْتَلُون» (توبه: ۱۱۱)

خداوند خریدار اموال و جان های کسانی است که در راه خدا می جنگند، می کشند و کشته می‌شوند و پاداش بهشت از خداوند می گیرند.

۶٫ «وَ یُؤثِرُونَ عَلی اَنفُسِهِم وَ لَوکانَ بِهِم خَصاصَهٌ» (حشر: ۹)

و هرچند در خودشان احتیاجی مبرم باشد، آن ها را بر خودشان مقدم می دارند.

۷٫ «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکیناً وَ یَتیماً وَ اَسیراً، اِنَّما نُطعِمُکُم لِوَجهِ اللّه لا نُریدُ مِنکُم جَزاءً وَ لا شُکُوراً» (انسان: ۹ ـ ۸)

غذای خویش را با آن که آن را دوست دارند، به مسکین و یتیم و اسیر می خورانند، می‌گویند ما برای رضای خدا به شما طعام می‌دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسی نمی خواهیم.

۸ . «فَاُولئِکَ مَعَ الَّذینَ اَنعَمَ اللهُ عَلَیهِم مِنَ النَّبینَ وَالصِّدِّیقینَ وَالشُّهداء وَالصّالِحین» (نساء :۶۹)

آنان با کسانی هستند که خدا بر آنان عنایت ‌کرده‌است از پیامبران و صدیقین و شهدا و نیکوکاران.

۹٫ «لَن تَنالُوا البِرَّ حَتّی تُنفِقُوا مِمّا تُحِبُّون» (آل عمران: ۹۲)

هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید، مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید.

۱۰٫ «مِنَ المُؤمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّهَ عَلَیهِ فَمِنهُم مَن قَضی نَحبَه وَ مِنهُم مَن یَنتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبدیلاً» (احزاب: ۲۳)

در میان مؤمنان کسانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بسته اند، صادقانه ایستادند. بعضی پیمان خود را به آخر بردند و به شهادت رسیدند و بعضی دیگر در انتظارند و هرگز تغییری در عهد و پیمان خود ندارند.

۱۱٫ «لا یَستَوِی القاعِدُونَ مِنَ المُؤمِنینَ غَیرُ اُلِی الضَّرَرَ وَ المُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللّهِ بِاَموالِهِم وَ اَنفُسِهِم فَضَّلَ اللّهُ المُجاهِدینَ بِاَموالِهِم وَ اَنفُسِهِم عَلَی القاعِدینَ دَرَجَهً وَ کُلاًّ وَعَدَ اللّهُ الحُسنی وَ فَضَّلَ اللّهُ المُجاهِدینَ عَلَی القاعِدینَ اَجراً عَظیماً» (نساء: ۹۵)

مؤمنان خانه نشین که زیان دیده نیستند با آن مجاهدانی که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‌کنند، یکسان نمی باشند. خداوند کسانی را که با مال و جان خود جهاد می‌کنند، به درجه ای بر خانه نشینان مزیت بخشیده و همه را خدا وعده نیکو داده، ولی مجاهدان را بر خانه نشینان به پاداشی بزرگ، برتری بخشیده است.

۱۲٫ «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالعِبَادِ» (بقره : ۲۰۷)

و از میان مردم کسى است که جان خود را براى طلب خشنودى خدا مى‏فروشد و خدا نسبت ‌به این بندگان مهربان است.

۱۳٫ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ خُذُواْ حِذْرَکُمْ» (نساء : ۷۱)

اى کسانى که ایمان آورده‏اید، در برابر دشمن آماده باشید (اسلحه خود را برگیرید).

۱۴٫ «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤمِنِینَ عَلَى الْقِتَالِ» (انفال: ۶۵)

اى پیامبر، مؤمنان را به جهاد برانگیز.

۱۵٫ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَکُمْ إِذَا قِیلَ لَکُمُ انفِرُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ اِثّاقَلْتُمْ إِلَى الأَرضِ أَرَضِیتُم بِالحَیاهِ الدُّنیَا مِنَ الآخِرَهِ فَمَا مَتَاعُ الحَیَاهِ الدُّنیَا فِی الآخِرَهِ إِلاّ قَلِیلٌ» (توبه: ۳۸)

اى کسانى که ایمان آورده‏اید شما را چه شده است که چون به شما گفته مى‏شود در راه خدا بسیج ‏شوید، کندى به خرج مى‏دهید. آیا به جاى آخرت به زندگى دنیا دل خوش کرده ‏اید، متاع زندگى دنیا در برابر آخرت جز اندکى نیست.

۱۶٫ «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحسِنِینَ» (عنکبوت: ۶۹)

و کسانى که در راه ما جهاد می‌کنند، به یقین راه ‏هاى خود را بر آنان مى‏نماییم و در حقیقت ‏خدا با نیکوکاران است.

۱۷٫ «فَلا تُطِعِ الکَافِرِینَ وَ جَاهِدهُم بِهِ جِهَاداً کَبِیرًا» (فرقان: ۵۲)

پس از کافران اطاعت مکن و با آنان به جهادى بزرگ بپرداز.

۱۸٫ «وَ لَنَبلُوَنَّکُم حَتَّى نَعلَمَ المُجَاهِدِینَ مِنکُم وَالصَّابِرِینَ» (محمد: ۳۱)

و البته شما را مى‏آزماییم تا مجاهدان و شکیبایان شما را باز شناسانیم.

۱۹٫ «الَّذِینَ آمَنُوا وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَموَالِهِم وَأَنفُسِهِم أَعظَمُ دَرَجَهً عِندَ اللّهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الفَائِزُونَ» (توبه: ۲۰)

کسانى که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته‏اند، نزد خدا مقامى هر چه والاتر دارند و اینان همان رستگارانند.

۲۰٫ «وَ جَاهِدُوا بِأَموَالِکُم وَ أَنفُسِکُم فِی سَبِیلِ اللَّهِ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُم إِن کُنتُم تَعلَمُونَ» (توبه: ۴۱)

و با مال ها و جان ‌هایتان در راه خدا جهاد کنید. اگر بدانید این برای شما بهتر است.

۲۱٫ «إِنَّمَا المُؤمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَم یَرتَابُوا وَ جَاهَدُوا بِأَموَالِهِم وَأَنفُسِهِم فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ» (حجرات: ۱۵)

مؤمنان (واقعی) تنها کسانی اند که به خدا و پیغمبرش ایمان آورده‌اند، سپس هرگز شک و تردیدی به خود راه نداده‌اند و با مال و جان خویش در راه خدا به جهاد برخاسته‌اند. آنان راست کردارند.