یعنی بتواند به تربیت شهروندانی آگاه، مؤثر، دارای تفکر انتقادی، مسولیت پذیری خود پنداره مثبت، خود شکوفایی فعال در مسائل اجتماعی، آگاه به حقوق خود، محترم شمردن حقوق دیگران، دارای روحیه تعاون و همکاری و… مبادرت ورزد. به عبارت دیگر آموزش و پرورش باید به تربیت شهروندانی فعال بپردازد. در این میان برنامه های درسی را نیز باید طوری تنظیم نمود که در عناصر مختلف آن از جمله اهداف، محتوا، روش های تدریس، ارزشیابی به تربیت شهروندی فعال توجه شود (حکیم زاده و همکاران،۱۳۸۶).
خوشبختانه با درک ضرورت و اهمیت این امر و در پاسخ به ندای هوشمندانه رهبری معظم انقلاب اسلام (مدظله العالی)، طرح تدوین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران پس از تدوین و تصویب در شورای عالی آموزش و پرورش در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و سرانجام پس از شکل گیری حلقه های کارشناسی پژوهشی با مشارکت صاحب نظران حوزوی، دانشگاهی و مدیران و کارشناسان مجرب آموزش و پرورش و سایر دستگاه های ذی ربط، ضمن پایبندی به دید گاه های حضرت امام(ره)و نظرات مقام معظم رهبری در باره تحول بنیادین نظام آموزشی و همسو با اسناد فرادستی، از جمله سند چشم انداز بیست ساله کشور، سند مذکور به تصویب شورا رسید (سند تحول بنیادین،۱۳۹۰).
بنا بر مطالب بیان شده در مورد اهمیت توجه به تربیت شهروندی و سند تحول بنیادین که نقشه راه آموزش و پرورش کشور است نگارنده در صدد برآمد که به بررسی و توصیف و تحلیل سند تحول بنیادین بپردازد و میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال را در بخش های مختلف آن مورد توجه قرار دهد.
اهداف پژوهش
هدف کلی: تحلیل محتوای سند تحول بنیادین با توجه به مؤلفه های شهروندی فعال.
اهداف جزئی
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال درفصل بیانیه ارزش ها در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال درفصل بیانیه مأموریت در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل چشم انداز در سند تحول بنیادین.
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل هدف های کلان در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل راهبردهای کلان در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل هدف های عملیاتی و راهکارها در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
– بررسی میزان توجه به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل چار چوب نهادی و نظام اجرایی تحول بنیادین آموزش و پرورش در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
سوال پژوهشی
سوال اصلی: به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهرندی فعال در سند تحول بنیادین توجه شده است؟
سوالات فرعی:
۱- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل بیانیه ارزش ها ی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است؟
۲- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل بیانیه مأموریت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است؟
۳- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل چشم انداز سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است ؟
۴- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل هدف های کلان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است؟
۵- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل راهبردهای کلان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است؟
۶- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل هدف های عملیاتی و راهکارها ی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است؟
۷- به چه میزان به مؤلفه های تربیت شهروندی فعال در فصل چارچوب نهادی و نظام اجرایی تحول بنیادین آموزش و پرورش سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است؟
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغییرها
تعاریف مفهومی
تربیت شهروندی فعال
تربیت شهروندی فعال، تدارک دهنده فرصت هایی برای فراگیران جهت در گیری و مشارکت فعال به عنوان عضوی از مدرسه و اجتماع بزرگ تر است (کر و کیلور، ۲۰۰۴ به نقل از قلتاش،۱۳۹۱).
سند تحول بنیادین
سندی که با هدف تحولی زیر بنایی در آموزش و پرورش و برای نیل به اهدافی از جمله تربیت باور عمیق به اسلام و اندیشه ها و ارزش های والا و در نهایت دستیابی به چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق ۱۴۰۴ طراحی شده است (رشیدی و احمدی،۱۳۹۲: ۵۱۹).
تعاریف عملیاتی
تربیت شهروندی فعال
در این پژوهش منظور از شهروند فعال فهرست مؤلفه های شهروندی فعال می‌باشد که توسط قلتاش(۱۳۸۸) بر اساس مطالعه مبانی نظری و پیشینه پژوهشی پیشنهاد شده است .
سند تحول بنیادین
در این پژوهش منظور سند تحول بنیادین آموزش و پرورش می‌باشد که توسط وزارت آموزش و پرورش در شورای عالی آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۰ تدوین، تصویب و ابلاغ شده است.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
در این فصل ابتدا به ادبیات پژوهش اشاره شده و بر این اساس مبانی نظری تربیت شهروندی، تربیت شهروندی فعال و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفته سپس پیشینه پژو هش ارائه و در انتها جمع بندی مطالب آورده شده است.
مبانی نظری
مفهوم شهروندی
اگرچه دارای یک تاریخ طولانی است، اما هنوزمبهم و مسأله دار است. یونگ استدلال می‌کند که شهروندی در حقیقت مجموعه ای از ارتباطات بین مردمی است که می‌خواهد از حالت طبیعی یعنی حالتی که زندگی به صورت منزوی، فقیرانه مجبوری جریان دارد اجتناب ورزد. ازاین رو شهروندی نوعی قرداد اجتماعی است که هدف آن ارتقا و رفاه و امنیت در سطح جامعه است وضرورتا به این امر می پردازد که افراد یک جامعه چگونه باید رفتار کنند تا به این هدف برسند (مری فید،۱۹۹۷).[۲]
شهروندی به چار چوب و بستری نیاز دارد که حقوق در آن پذیرفته و انجا م مسئولیت در آن امکان پذیر باشد. این چار چوب جز زمینه و بستر اجتماعی چیز دیگری نیست که ارزش های مرتبط با شهروندی در آن به ظهور می‌رسد. این چار چوب شامل مردم سالاری، سیستم کارآمد حقوقی، نهادها و سازمان های مربوط می‌باشد که امکان مشارکت را فراهم می‌سازند و ارزش های شهروندی در این زمینه به ظهور می‌رسد (آشتیانی،۱۳۸۵).
بنابرین اگر جامعه به شهروندان مفید و مؤثر نیاز دارد، پس باید مطمئن شود که این شهروندان از طریق فرصت ها برای اکتساب مهارت ها و توانایی هاى و اطلاعات ضروری تربیت می‌شوند (اس ال ا،۲۰۰۰).[۳]
