با توجه به مشکلات عدیده ی معتادان به نظر می‌رسد که ابراز وجود عنصر مهمی برای درمان و کمک به این افراد باشد.بنابرین روان درمانی مبتنی بر منابع شناخت خود، به نظر می‌رسد که بتواند با متعادل کردن سطح انرژی، باعث افزایش سلامت روانی و ابراز وجود شود،می توان گام مهمی برای کمک به این افراد برداشت.مثلا با کاهش پسخوراند اجتماعی اضافی،می توان اعتماد به نفس را در فرد افزایش داد.این افزایش اعتماد به نفس نیز ممکن است در افراد معتاد باعث افزایش ابراز وجود و قدرت “نه گفتن” شود که به نوبه خود در کاهش گرایش به مواد مؤثر است.از طرفی چون ابراز وجود رابطه مستقیمی با عزت نفس دارد،افزایش ابراز وجود از طریق رواندرمانی مبتنی بر منابع شناخت خود،ممکن است باعث افزایش حس ارزشمندی و عزت نفس در معتادان شود.حال با توجه اینکه از طریق روش های خودمتمایز سازی،گشتالت درمانی،آموزش گروهی، درمان التقاطی (بازساخت دهی شناختی و مهارت های مقابله ای شناختی- رفتاری)، آموزش مهار ت های اجتماعی، مهارت های خودآگاهی، آموزش ایمن سازی در برابر استرس، می توان ابراز وجود را افزایش داد(پیر ساقی،نظری،۱۳۹۳) و با توجه به موارد فوق که بیانگر مشکلات افراد معتاد بوده و اینکه از طریق روان درمانی مبتنی بر منابع شناخت خود می توان متغیرهایی مانند عزت نفس را افزایش داد، آیا این روان درمانی می‌تواند برای درمان افراد معتاد در کنار درمان های دارویی کمک کننده باشد و باعث افزایش ابراز وجود شود.
اهمیت و ضرورت مسئله:
اعتیاد به مواد مخدر یکی از مهم ترین مشکلات جامعه می‌باشد،که عوارض ناشی از آن تهدیدی جدی برای جامعه می‌باشد.از بین رفتن بهره وری،انتقال بیماری های عفونی،ایجاد مشکلات خانوادگی و اجتماعی،افزایش جرم و کاهش کیفیت زندگی فرد،از آن جمله اند. (سخاوت،۱۳۸۳).روان در مانی مبتنی بر منابع شناخت خود حوزه نسبتا جدیدی است که ممکن است بتوان با توجه به مزیت های آن در درمان اعتیاد از آن سود برد. در این روان درمانی، پرفسور یونگ دو اصل را در رابطه با شخصیت بیان کرده‌است که شاید اشاره به آن ها در مقوله شناخت خود مفید باشد.اصل تعادل و اصل انتروپی[۱] که از ترموداینامیک [۲]گرفته شده است در مورد روان و شخصیت انسان نیز به کار می رود.( مدی[۳]،۱۹۹۶ نقل از یونسی،۱۳۸۲) .بر اساس اصل تعادل انرژی روانی تمایل دارد که به طور متعادل که در رابطه با هر فکر و عقیده ای به طور مساوی در شخصیت انسان توزیع شود.بر اساس اصل انتروپی اگر انرژی روانی در یکی از سطوح روان و شخصیت بیش از اندازه باشد تمایل دارد که انرژی خود را به نفع سایر قسمتهای روان از دست بدهد. (یونگ،۱۹۶۰). بنابرین در منابع شناخت خود سلامتی زمانی حاصل می شود که انرژی روانی به طور مساوی در بین سه مقیاس خود مشاهده گری-پسخوراند اجتماعی-و مقایسه اجتماعی توزیع شود. اگر این توزیع به طور مساوی نباشد،باعث به وجود آمدن شخصیت کاریکاتوری می شود.مثلا اگر سهم پسخوراند اجتماعی بیشتر شود با شخصی سر وکار خواهیم داشت که دهن بین و دارای اعتماد به نفس پایین خواهد بود.(یونسی،۱۳۸۲). بنابر اصل تعادل انرژی، انتروپی و ترمودینامیک نیز می توان نتیجه گرفت سطح انرژی در افراد معتاد متعادل نیست. اما با توجه به مزیت های روان درمانی مبتنی بر منابع شناخت خود می‌توانیم با افراد معتاد کار کرده و تعادل انرژی روانی را در آن ها متعادل کنیم.اگر موفق به متعادل کردن انرژی روانی در این افراد شویم،می‌توانیم باعث افزایش ابراز وجود و قدرت نه گفتن،افزایش حس خود ارزشمندی،افزایش اعتماد به نفس،کاهش افسردگی و افزایش حس معنا در این افراد شویم.مثلا اگر سطح انرژی بیش از اندازه در پسخوراند اجتماعی را پایین بیاوریم،شخص خواهد توانست کمتر تحت تاثیر نظرات دیگران باشد و تقاضای دوستان ناباب را برای شروع مصرف را نادیده گرفته و بیشتر به توانایی ها و نقاط قوت خود بیاندیشد.به این ترتیب حس گرایش به مواد در شخص بسیار کمتر خواهد شد.یا اگر بتوانیم انرژی بیش از اندازه را درمقایسه اجتماعی کاهش دهیم و به تعادل برسانیم،فرد دارای حس ارزشمندی خواهد شد و کمتر به مقایسه خود با یک شخص بالاتر از خود خواهد پرداخت،که این مسئله به نوبه خود باعث کاهش ناراحتی خواهد شد. بناابراین این روان درمانی ممکن است بتواند برای درمان افراد معتاد در کنار درمان های دارویی کمک کننده باشد.به عبارت دیگر با توجه به مشکلات مرتبط با اعتیاد از جمله افسردگی، اضطراب، فراموشی، روان پریشی و اختلالات مغزی، و مشکلات اجتماعی از قبیل سرقت، فحشا و خشونت، افزایش مشاغل کاذب و کاهش کارایی و تعداد بسیار زیادی خانواد ه های آشفته و از هم گسیخته و با توجه به تعداد معتادان بر طبق آمار اعتیاد در طی سال های اخیر ( نزدیک به ۸/۱ تا ۳/۳ میلیون نفر )این حوزه نیازمند توجه جدی می‌باشد.بنابرین رویکرد مشاوره ای منابع شناخت خود می‌تواند در راستای کاهش تعداد معتادین و مشکلات مذکور،کمک کننده و راهگشا باشد.
متغیرها:
تعاریف نظری و عملی:
الف) تعاریف نظری:
منابع شناخت خود:
نوعی روان درمانی که دارای سه مؤلفه می‌باشد.
۱-خود مشاهده گری[۴]:آگاهی بر حالات و احساسات خود
۲-پسخوراند اجتماعی[۵]: آگاهی فرد از دیدگاه دیگران در مورد خودش.
۳-مقایسه اجتماعی[۶]: مشاهده وضعیت دیگران منبع اطلاعاتی مهمی برای تکوین خود است که که در فرایند مقایسه خود با دیگران عملی می شود(شونمن۱۹۸۴ نقل از یونسی۱۳۸۱)
ابراز وجود:
ابراز صادقانه نظرات،احساسات و نگرش‌ها بدون احساس اضطراب و همچنین دفاع فرد از حقوق خود به شرطی که حقوق دیگران پایمال نشود.(سازمان بهداشت جهانی۲۰۰۶ نقل از موسوی زاده۱۳۹۲)
اعتیاد:
یک بیماری مزمن است که مشخصه اش تغییراتی در سیستم عصبی مرکزی می‌باشد و منجر به میل اجباری به مصرف مواد مخدر می‌گردد.(دی لیوسا[۷]۲۰۱۳ نقل از کچویی۱۳۹۲)
باز توانی: فرآیندی است که در آن به فرد توانخواه کمک می‌شود تا توانایی از دست رفته خود پس از یک واقعه، بیماری یا آسیب را که منجر به محدودیت عملکردی وی شده است مجدداً به دست آورد.(اتکینسون[۸]۱۹۹۷)
ب) تعاریف عملیاتی:
منابع شناخت خود:
شامل ۱۰ جلسه رواندرمانی گروهی یک ساعت ونیم می‌باشد که در قسمت پروتکل توضیح تفصیلی آن آورده می شود.
ابراز وجود:
نمره ای است که هر فرد در پرسشنامه ابراز وجود گمبریل و ریجی به دست می‌آید.
معتادان در حال بازتوانی:
معتادان جنس مذکر که مواد مخدر مصرف می‌کنند و در مرکز کامرانیه تحت درمان می‌باشند و از درمان آن ها چهار ماه گذشته است.
اهداف پژوهش:
الف) هدف کلی:
تعیین اثر بخشی مشاوره گروهی به شیوه منابع شناخت خود بر ابراز وجود معتادان در حال بازتوانی
ب) اهداف کاربردی:
نتایج این پژوهش می‌تواند توسط مشاوران، روانشناسان و متخصصانی که با افراد مبتلا به سوء مصرف مواد در ارتباط هستند به منظورافزایش ابراز وجود مورد استفاده قرار گیرد.
فرضیه های پژوهش
مشاوره گروهی به شیوه منابع شناخت خود با عث افزایش ابراز وجود در معتادان در حال بازتوانی می شود.
فصل دوم:
