۲-۲۳ شیوه های مدیریت خشم
کنترل و مدیریت خشم به این معنی نیست که فرد اصلاً خشم خود را نشان ندهد، بلکه کنترل خشم شامل ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه است (گرستن [۶۴]، ۲۰۰۶ ). چندین راه عملی برای مدیریت خشم وجود دارد که عبارتند از :
– ایجاد تغییر در محیط: گاهی فرد در محیطی قرار می‌گیرد که در آنجا عواملی وجود دارد که آستانه تحریک فرد را در مقابل خشم پایین آورده یا حتی باعث عصبانیت وی می شود. حذف این عوامل در صورت امکان، یا حتی ترک محیط می‌تواند باعث کاهش میزان خشم فرد شود .
– ترک موقعیت: در شرایطی که احتمال می رود ادامه حضور فرد در محیط باعث درگیری شود،می توان محیط را ترک کرد .
– آرام سازی: آرام سازی روش مناسبی برای کاهش خشم می‌باشد. تمرین یوگا ،تمرکز ذهن و نظایر آن نیز می‌تواند مفید باشد .
– حل مشکل: گاهی علت خشم فرد ظلم یا تهدید واقعی است و خشم واکنش طبیعی نسبت به آن می‌باشد. در چنین مواقعی بهتر است فرد در کنار کنترل خشم خود راه حل مناسبی نیز برای مشکل خود بیابد. مهارت حل مسئله، یافتن بهترین راه حل برای چنین مشکل هایی را به فرد می آموزد .
– مقابله با افکار منفی: تفسیر فرد از موقعیت و آنچه که خود می‌گوید می‌تواند باعث خشم یا آرامش فرد شود. بنابرین هنگام خشم فرد باید به افکار خود توجه کند.
– ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه: ابراز خشم به این شیوه همان داشتن رفتارجرأت مندانه است. رفتار جرئت مندانه رفتاری است که فرد به وسیله آن می‌تواند بدون انجام رفتارهای پرخاشگرانه، به دیگران نشان دهد که از آن ها رنجیده یا عصبانی شده است(گرستن[۶۵]، ۲۰۰۶٫ بوالهری،۱۳۸۵).
۲-۲۴ مهارت رفتار جرات مندانه
رفتار جرات مندانه عبارت است از بیان مناسب هر احساسی غیر از اضطراب. به طور کلی جرات مندی را می توان توانایی ابراز صادقانه نظرات، احساسات و نگرش ها و دفاع فرد از حقوق خود، به شکلی که حقوق دیگران پایمال نشود، بدون احساس اضطراب دانست .(بوالهری،۱۳۸۵).
۲-۲۵ اهمیت رفتار جرات مندانه
اشکال در رفتار جرات مندانه می‌تواند مشکلاتی برای فرد ایجاد کند از قبیل :
– ناکامی در به دست آوردن خواسته های فرد
– رنجیدگی، عصبانیت از دیگران و احساس کنترل شدن از جانب دیگران و در نتیجه رنجش و دلخوری فرد از دیگران
– اضطراب و به دنبال آن اجتناب از افراد یا موقعیت هایی که سبب ناراحتی می شود باعث می شود فرد بسیاری از موقعیت های زندگی و فرصت های مناسب را از دست بدهد
– انفجار خشم ، عدم ابراز خشم به شیوه ای مناسب که باعث می شود این خشم انباشته شده و در مواردی به شکلی نامناسب و پرخاشگرانه ابراز شود. ( سازمان بهداشت جهانی، ۱۹۹۸٫ ترجمه. فتحی، ۱۳۸۵).
۲-۲۶ مهارت مدیریت استرس
استرس تجربه انسان است که از زمان غارنشینی تا کنون با او همراه بوده است. استرس به معنای در آغوش گرفتن، فشردن است. استرس حالت فیزیکی یا روانشناختی ناخوشایندی است که در پاسخ به محرک های تنش زا ایجاد می شود. زندگی مشترک نیز خالی از استرس نمی باشد. زوجین ممکن است روزانه با ده‌ها مورد استرس برخورد داشته باشند، خواه شکل مثبت آن مانند تولد یک فرزند سالم و خواه شکل منفی آن مانند تولد یک فرزند عقب مانده ذهنی در خانواده. آنچه اهمیت دارد مقابله نمودن با این استرس هاست در مقابله با استرس ویژگی های شخصیتی اهمیت فراوانی دارد. استرس می‌تواند فردی را در هم بشکند، به فرد دیگر درس جدیدی بدهد یا فرد دیگر را به مبارزه وا دارد. با آموزش مهارت مدیریت استرس و کسب راه های مقابله با آن فرد می‌تواند از زندگی مشترک خود رضایتمندی بهتری را به دست آورد. (فتحی ،۱۳۸۴ ) .
۲-۲۷ انواع مقابله با استرس
۱ – مقابله مسئله مداری: در این مقابله فرد به صورت مستقیم کار یا فعالیتی را انجام می‌دهد که عامل استرس را از بین بر ده یا آن را به حداقل برساند. با بهره گرفتن از حل مسئله، برنامه ریزی، کنار گذاشتن فعالیت های غیر ضروری مشورت فکر کردن و غیره سعی بر حذف استرس دارد .
– مقابله هیجان مدارانه: در این مقابله فرد تلاشی برای حذف استرس نمی کند ف بلکه سعی می‌کند خود را ارام سازد تا هیجان‌ها و ناراحتی هایی که در اثر استرس ایجاد شده را بر طرف سازد. مانند تفکر آرزومندانه، خود سرزنشی، خود انزوایی، دعا کردن، درد دل کردن، نذر ونیاز و… هیجان‌ها مانع از تفکر وتصمیم گیری صحیح برای حل مسئله و استرس می شود .
۳- ترکیبی از مقاله مسئله مدارانه و هیجان مدارانه: جستجوی حمایت اجتماعی، به دست آوردن از اطلاعات از دیگران به منظور انجام کاری در جهت حل مشکل، جستجوی حمایت عاطفی و آرامش .
۲-۲۸ راهبرد های مقابله با استرس
راهبردهای مقابله سازگارانه با استرس را می توان به دو بخش تقسیم نمود:
– راهبردهای شناختی (خود اگاهی )
– راهبردهای رفتاری
– آگاهی یافتن از احساسات خود:به دلیل تفاوت در ساختارژنتیکی و تفاوت در محیط زندگی و نحوه تربیت، افراد از نظر سطح هیجانی با یکدگر متفاوتند. با آگاهی از احساسات خود می توان کنترل یشتر بر فشارهای روانی ایجاد شده اعمال کرد.
– آگاهی یافتن از افکار خود: هنگاممواجه شدن با استرس، برخی افراد نگرش منفی نسبت به خود داشته، مهارتهایشان را دست کم می گیرند، بنابرین دچار اضطراب یا افسردگی یا … شده و این به بروز رفتارهای نامناسب می شود ،در حالی اگر افکار خود را بشناسیم، می‌توانیم افکار خود را کنترل کرده ،استرس را از بین برده پیشگیری کنیم .
آگاهی از چگونگی پردازش و تفسیر رویداد ها :
باید به این مسئله که چطور موقعیات را ارزیابی می‌کنیم؟ چطور رویدادهایی را یاد آوری می‌کنیم که باورهایمان سازگارترند، توجه زیادی داشته باشیم. هر فرد متناسب با باوره و عقاید خود اطلاعات دریافتی را پردازش و درک می‌کند. معمولا ارزیابی های شناختی شخص از موقعیت فشار زا، نحوه ی مواجه او با موقعیت مشخص می‌سازد. این ارزیابی های شخصی، همواره چارچوب منطقی ندارد و در بسیاری موارد تحلیل های افراد از موقعیت مخدوش می‌گردد. مکاتب روان درمانی شناختی نگر، این خدشه های منطقی را ” خطاهای شناختی می‌نامند. خطا های شناختی وقتی نمایان می‌شوند که پردازش اطلاعات نادرست یا نا مؤثر باشد
– مقابله هیجان مدارانه: در این مقابله فرد تلاشی برای حذف استرس نمی کند ف بلکه سعی می‌کند خود را ارام سازد تا هیجان‌ها و ناراحتی هایی که در اثر استرس ایجاد شده را بر طرف سازد. مانند تفکر آرزومندانه، خود سرزنشی، خود انزوایی، دعا کردن، درد دل کردن، نذر ونیاز و… هیجان‌ها مانع از تفکر وتصمیم گیری صحیح برای حل مسئله و استرس مس شود .
– ترکیبی از مقاله مسئله مدارانه و هیجان مدارانه: جستجوی حمایت اجتماعی، به دست آوردن از اطلاعات از دیگران به منظور انجام کاری در جهت حل مشکل، جستجوی حمایت عاطفی و آرامش. ( فتحی ،۱۳۸۴).
۲-۲۹ مهارت تفکر خلاق
خلاقیت یکی از مفاهیمی است که اغلب مترادف با اصطلاحاتی نظیر تخیل، اکتشافات، اختراع، حل مسئله، ابداع و نوع آوری در نظر گرفته می شود .خلاقیت توانایی حل مسائلی است که فرد قبلاً روش حل آن را نیاموخته است. در واقع نتیجه یک کار کار با ارزش که در یک زمان خاص مقیثد و رضایت بخش باشد را خلاقیت محسوب می‌کنند. علاوه بر تازگی، تناسب و ارزشمندی و اکتشافی بودن نیز ملاک خلاقیت است.
