۱-۴-۲-۲ آموزش مؤلفه های هوش هیجانی موجب کاهش استرس حوزه والدینی مادران کودکان بامعلولیت جسمی – حرکتی می شود .
۱-۴-۲-۳ آموزش مؤلفه های هوش هیجانی موجب کاهش استرس حوزه زندگی مادران کودکان بامعلولیت جسمی – حرکتی می شود .
۱-۵ اهمیت و ضرورت پژوهش :
از گذشته مادران در خانواده به دلیل وظیفه مراقبت دهی نقش بسیار مهم و کلیدی در سلامت روان داشتند و سلامت روانی آن ها تاثیر بسیاری در بهداشت روانی اعضای خانواده داشته است(پیلوسا ۲۰۰۶). تحقیقات نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی بین سلامت روانی مادران و فرزندانشان وجود دارد و اختلالات روانی مادران که در نتیجه ی استرس های به دست آمده از نقش مراقبت دهی آنان است ،می‌تواند بر فرزندان تاثیر منفی گذاشته حتی به آن ها نیز منتقل شود(رنجبر، غلامی و نظری ۱۳۹۲ ؛ لئینونن ،سالانتاس و پاناماکی۲۰۰۳[۲۱]).حال زمانی که کودکی متولد می شود اگر دارای معلولیتی باشد .این استرس ها و فشار روانی مادر دو چندان می شود (امبیکیل و اتواتر ۲۰۱۲؛میچال ،هاسر کرام ۲۰۰۸ ؛پارکس و همکاران ۲۰۱۱؛پوسادا و همکاران ۲۰۱۳)و وی را با خطر ابتلا به انواع اختلالات روانی مواجه می‌کند(حمیدی ،کلانتر کوشه و محمدی ۲۰۱۳؛کتلار ،ولمن ،گورتر و ورمر [۲۲]۲۰۰۸).محققان نیز بر این باورند که میزان اختلالات روانی مادران کودکان معلول از مادران عادی زیاد بوده و در برخی موارد حتی قابل مقایسه نیست(آرانگو لاسپریلا و همکاران [۲۳]۲۰۱۰) . آن ها معتقدند بسیاری از مادران کودکان معلول از مشکلاتی همچون افسردگی( پوسادا و همکاران ۲۰۱۳؛ سلتسر ،گرینبرگ ،فلوید ،پتی و هونگ[۲۴] ۲۰۰۱؛ سینگر [۲۵]و همکاران ۲۰۰۶ )،نگرانی (رودلف ،روسانوسکی ،آیزهولد و کاممر ۲۰۰۳[۲۶] ) ، منزوی شدن (لم و مکنزی [۲۷]۲۰۰۲) ، مشکلات زناشویی (رجبی ،ارجمندیان و نوجانی ۲۰۱۲)وموارد دیگررنج می‌برند.
از طرفی دیگر کودکان معلول بویژه کودکان معلول جسمی –حرکتی به دلیل معلولیتشان برای انجام کار های روزانه ی خود وابسته به مراقبان خود بویژه مادرانشان هستند(ریانا و همکاران [۲۸]۲۰۰۵) و اگر مادران این کودکان از سلامت روانی مناسبی برخوردار نباشند نمی توانند بخوبی از کودکان خود مراقیت کنند(بارت لت و همکاران [۲۹]۲۰۰۴) حتی در برخی موارد ناسالم بودن سلامت روانی آن ها می‌تواند تاثیر منفی بر روحیه ی کودکانشان داشته و سلامت روانی آن ها را نیز به خطر بیاندازند.
با توجه به آمار افراد معلول جسمی –حرکتی در کشور (۱۱ در هزار نفر ) (همرنگ یوسفی و نظم ده ،۱۳۸۸) این امر ضروری به نظر می‌رسد که نسبت به توانبخشی اعضای خانواده این افراد بخصوص مادران آن ها هم اقدام کرد.
از طرفی دیگر رویکرد های جدید ارائه خدمات توانبخشی از جمله توانبخشی مبتنی بر جامعه و توانبخشی مبتنی بر خانواده بر این اعتقاد دارند که بهترین نوع ارائه خدمات به افراد معلول ،استفاده از ظرفیت های خانواده بویژه مراقبان اولیه است . یعنی به جای ارائه ی صرف خدمات توانبخشی به خود افراد معلول ،بهتر است اعضای خانواده و بخصوص مراقبان او که مدت زمان زیادی با او هستند آموزش ها و مهارت های لازم را ببینند و ارائه ی خدمات توانبخشی به طور غیر مستقیم توسط آن ها صورت گیرد .با توجه به این مطلب سلامت روانی اعضای خانواده بخصوص مادران از اهمیت خاصی پیدامی کند(کینگ،کینگ،روسنبام،وگافین ۱۹۹۹) .لذا اگر بتوان با انواع راهکارهایی موجبات پیشگیری از اختلالات روانی و بهبود سلامت روانی مادران این کودکان شد. کار ارزشمندی صورت گرفته است .
در ایران در خصوص تحقیقات در رابطه با مداخلات روانشناختی مادران کودکان جسمی – حرکتی تحقیقات اندکی صورت گرفته و اکثر کارهای تحقیقاتی روانشناختی بر روی خود افراد با معلولیت جسمی – حرکتی بوده است . لذا با انجام مداخلات روانشناختی همچون این تحقیق ،می توان در صورت مؤثر بودن هم به افزایش کار های پژوهشی و گسترش دانش در این حوزه کمک کرد و هم می توان مدلی در اختیار مسئولان زیربط ،مددکاران و مشاورانی که با این گروه افراد در ارتباط اند ،قرار داد تا بتوانند در اقدامات توانبخشی خود از آن استفاده کنند به عنوان نمونه :در صورت مؤثر بودن این تحقیق ،مشاوران مدارس استثنائی کشور می‌توانند در آموزش های خانواده ماهانه خود از آن استفاده کنند . بهزیستی شهرستان ها هم می تواتند در طرح توانبخنشی مبتنی بر جامعه در سطح روستاها و شهرستان ها توسط توانیار های خود از این تحقیق در جهت کاهش استرس والدگری مادران این کودکان استفاده کند .
مشاوران نهاد های مردمی وابسته به کودکان معلول جسمی _حرکتی از جمله مؤسسات رعد در سطح شهرستان ها هم می‌توانند در صورت مؤثر بودن این رویکرد در مراکز خود از آن در جهت بهبود سلامت روانی مراقبان استفاده کنند.
بنابرین در این تحقیق برانیم به بررسی اثربخشی آموزش مؤلفه های هوش هیجانی بر استرس والدگری مادران دارای کودکان با معلولیت جسمی – حرکتی بپردازیم .
۱-۶ تعاریف مفاهیم :
۱-۶-۱ تعاریف نظری :
۱-۶-۱-۱هوش هیجانی: طبق مدل بار آن ،هوش هیجانی _عاطفی ، حد وسطی از صلاحیتهای اجتماعی و عواطفی مرتبط بهم ،مهارت ها، و تسهیل گرهایی است که تعیین می‌کند تا چه اندازه به طور مؤثر ما درک می‌کنیم ،ابراز می‌کنیم ،دیگران را درک می‌کنیم ،با آن ها ارتباط برقرار می‌کنیم و با مسئولیت های روزانه خود کنار می آییم(دیتر دیکارد ،۲۰۰۸).
۱-۶-۱-۲ استرس والد گری:استرس والدگری در نتیجه ناهمخوانی ادراک شده بین تقاضا های والدینی و منابع فردی حاصل می شود و چنین استرسی می‌تواند در چندین حیطه زندگی که مربوط به والدگری است،تجربه شود(اسکس و همکاران [۳۰]،۲۰۰۲). آبیدین (۱۹۹۲)استرس والد گری را ، حاصل اثر تعاملی کنش وری خصوصیات اصلی و آشکار والدین (مانند افسردگی ،احساس صلاحیت[۳۱] ،سلامت ،روابط توام با دلبستگی با کودک ،روابط با همسر ،محدودیت ناشی از نقش پذیرندگی یا مادری کردن[۳۲] )با خصوصیات کودک (مانند سازش پذیری [۳۳]،پذیرندگی[۳۴] ،فزون طلبی[۳۵] ،خلق[۳۶] ،فزون کنشی[۳۷] و تقویت گری[۳۸] ) می‌داند .او همچنین معتقد است که ویژگی های والد و کودک ،همراه با متغیر های موقعیتی بیرونی و عوامل تنیدگی زای زندگی (مانند طلاق ،مشکلات شغلی وموارد دیگر)دلیل افزایش احتمالی نارسا کنش وری و استرس والد گری است .
۱-۶-۱-۳معلولیت جسمی –حرکتی :معلولیت های جسمی بخشی از طیف وسیع معلولیت ها هستند و به دسته ای از ناتواناییی ها اطلاق می‌شوند که باعث می شود فرد نتواند به مدت حداقل شش ماه از اندام خود و یا بخشی از آن به طور مؤثر استفاده نماید ( برون ،[۳۹]۲۰۱۰) .
۱-۶-۱-۴آموزش هوش هیجانی:منظور از برنامه آموزش هوش هیجانی آموزش مؤلفه های :شناخت احساسات ،شناخت هیجان های منفی ،نامگذاری هیجانات ،مفهوم ابراز وجود و سبک های آن ،انواع ابراز وجود کلامی ،بنیادی ،همدلانه ،مفهوم خود پنداره و اعتماد به نفس ،مقابله با احساسات منفی از طریق مثبت اندیشی و خوش بینی ،خود تنظیی هیجانی ،همدلی است (شریفی در آمدی ،۱۳۷۸)
۱-۶-۲ تعاریف عملیاتی :
۱-۶-۲-۱هوش هیجانی :نمره ای است که از طریق کاربرد پرسشنامه هوشبهر هیجانی بار -آن(EQ-i) به دست می‌آید.
۱-۶-۲-۲استرس والد گری :نمره ای است که از طریق کاربرد پرسشنامه شاخص تنیدگی والدینی(PSI) به دست می‌آید.
