‌بنابرین‏، بهترین راهبرد برای مقابله با این مشکلات و به حداقل رساندن آثار جنایات ارتکابی بر علیه آن ها برگرداندن اشخاص قاچاق شده به کشور خودشان می‌باشد^[۱۴۱]. نکته اساسی در این رابطه تمایز بین اخراج بزه دیدگان و اعاده آن ها به کشورشان می‌باشد. بر همین پایه بند دوم ماده ۸ پروتکل قاچاق انسان مقرر می‌دارد با توجه ‌به این که افراد قاچاق شده بزه دیده قاچاق هستند، بازگرداندن داوطلبانه آن ها باید در اولویت باشد. زیرا ممکن است قبل از این که فرصت اثبات این را پیدا کند که بزه دیده قاچاق هستند از کشور مقصد اخراج شوند. از طرفی با توجه ‌به این که بهترین دلیل برای اثبات جرایم ارتکابی از سوی قاچاقچیان از رهگذر مشارکت بزه دیدگان در دادرسی‌های کیفری تأمین می‌شود، اخراج زود هنگام آن ها هم مشکلاتی برای آن ها و هم برای نظام عدالت کیفری کشور مقصد به وجود می‌آورد. برای رفع این مشکل بعضی از اسناد سازمان ملل پیشنهاد کرده‌اند:

۱- مقررات کیفری و اداری به نحوی اصلاح شوند که به افرادی که مدعی قربانی بودن قاچاق هستند اجازه داده شود در فرآیندهای مربوطه و از جمله فرایند مربوط به اخراج آن ها شرکت داشته و اظهارنظر نمایند؛

۲- مقرراتی در زمینه مسئول قلمداد کردن مسئولینی که بدون توجه ‌به این که بزه دیدگان برای انجام دادرسی‌ها مورد نیاز هستند، آن ها را اخراج کرده‌اند، تصویب گردد؛

۳- تدابیری برای اطمینان از این که وقتی یک بزه دیده اخراج می‌شود، در کشور خودش مورد حمایت قانون باشد، اتخاذ گردد.^[۱۴۲]

فصل دوم: مهاجرین غیرقانونی و وضعیت برخورداری آن ها از حقوق قانونی در کشور میزبان

در فصل پایانی به مهاجرین غیرقانونی و وضعیت برخورداری آن ها از حقوق قانونی در کشور میزبان و مشکلاتی که برای آن ها در حمایت کنسولی وجود دارد پرداخته می شود. این افراد به دلیل زیر پا گذاشتن قوانین بین‌المللی و داخلی کشورها برای ورود غیرقانونی، در راه استفاده از حقوق خود دچار مشکلات فراوانی هستند و رفتارهای ضد انسانی و شرایط نامساعد زندگی که بر آن ها تحمیل می شود معضل های زیادی را برای آن ها به وجود می آورد که سعی کردیم با نگاهی به مقررات و اسناد بین‌المللی در ارتباط با مهاجرین غیرقانونی حقوقی را که این افراد از آن بهره مند می‌شوند را مورد بررسی قرار دهیم.

مبحث اول: وضعیت موجود در صحنه ی واقعیت

به دلیل این که مهاجران غیرقانونی در بدو ورود به کشور مقصد فاقد مدارک هویتی هستند مشکلات زیادی برای آن ها به وجود می‌آید که نمی توانند مانند یک شهروند عادی به زندگی خود ادامه دهند و مجبورند تا معلوم شدن تکلیفشان در اردوگاه هایی که شباهت زیادی به زندان دارند بمانند. در این مبحث عواملی که باعث می شود مهاجر غیر قانونی به ‌گروه‌های قاچاقچی وابسته باشد و عواملی که مهاجران را نسبت به آن ها آسیب پذیر می‌سازد را مطالعه می‌کنیم.

گفتار اول: امکان سلب آزادی از مهاجرین غیر قانونی و مشکلات مربوط به برخورداری از حمایت کنسولی برای آن ها

مهاجران غیرقانونی از نظر سن، جنسیت، تحصیلات و موقعیت سیاسی با یکدیگر بسیار متفاوت هستند. طبق برخی مطالعات انجام شده اغلب آن ها جوانانی هستند که نیمی از آن ها تحصیلات عالی دارند. حال آن که برخی مطالعات دیگر نشان داده است اغلب آن ها به طبقات پایین اجتماعی _اقتصادی تعلق دارند.

بسیار دشوار است که بگوییم مهاجران صرفاً مشتریانی هستند که از خدمات قاچاقچیان انسان بهره مند می‌شوند یا قربانیانی هستند که در دام خشونت شبکه های قاچاقچیان گرفتار می‌شوند.

مهاجرت غیر قانونی یک فعالیت جنایی معمولی نیست که احاطه بر آن آسان باشد. قربانی شدن مهاجران اصولاً به دو علت زیر است :

۱-سفرها اغلب با شرایطی غیر انسانی انجام می شود. مسافران را در کامیون ها یا قایق هایی که معمولاً در مسیر با تصادفاتی نیز مواجهه می‌شوند انباشته می‌کنند.

۲- پس از رسیدن به مقصد، مهاجر غیر قانونی مشغول به کار می شود تا هزینه های سفر خود را بپردازد و از این جاست که در فعالیت های غیرقانونی سازمانی که ترتیب سفر وی را داده است، وارد عمل می شود.

حرکت های مهاجرتی غیرقانونی که از طریق زمینی یا دریایی صورت می گیرند اغلب در شرایط غیرانسانی انجام می شود. مهاجران باید انواع محرومیت، توهین و اعمال خشونت بدنی را تحمل کنند. اصولاً مخفی کاری برای عدم پرداخت عوارض گمرکی و لزوم پنهان شدن اغلب منشأ حوادث بسیاری در طول سفر هستند. طبق برخی آمار ها حدود ۲۵۰۰ مهاجر در سال ۲۰۰۵ قبل از رسیدن به اروپای شرقی جان سپردند.

‌گروه‌های بزهکار داوطلبان مهاجرت غیرقانونی را با گرفتن هزینه صرفاً به مقصد های مورد نظر آنان می رسانند. در نهایت پس از رساندن به مقصد نیز آن ها را با ترفندهایی استثمار می‌کنند.

مهاجران غیرقانونی معمولاً برای رسیدن به مقصدی که در آن جا به بدترین نحو تحت استثمار در خواهد آمد، گاه مبالغ قابل توجهی هم می پردازند.

بسیاری از کشورها از مهاجرین غیر قانونی سلب آزادی می- کنند. این امر باعث می شود که آن ها از بسیاری حقوق محروم شوند و همچنین حمایت کنسولی از آن ها دشوار می- گردد. چرا که آن ها قوانین کشور را زیر پای گذا شته اند و از شیوه ای غیر قانونی برای ورود به کشور استفاده کرده‌اند. از نظر برخی کشورها بسیاری از مهاجرت های غیر قانونی به ساختار داخلی آن ها آسیب وارد می‌کند و باعث هرج و مرج در کشورشان می شود.

گذشته از این ها بعضی از کشورها مهاجران غیرقانونی را می‌پذیرند و همین امر سبب تشدید گرایش ‌به این جرم می- شود، برخی از مهاجران به محض ورود و با دلایل واهی تقاضای پناهندگی سیاسی می‌کنند که با اعطای پناهندگی و صدور کارت اقامت توسط این کشور ها، باز هم به توسعه روند مهاجرت غیرقانونی دامن زده می شود ^.[۱۴۳]

گفتار۲: امکان تحمیل رفتارهای ضد انسانی یا شرایط نا مساعد زندگی بر مهاجرین غیرقانونی

هرچه، ورود و اقامت در کشوری آسان تر انجام شود و قوانین کشور مقصد در رابطه با مهاجرت ضعیف تر باشد و انعطاف بیشتری در برابر مهاجران داشته باشد، تعداد بیشتری مهاجر به آن کشور وارد می‌شوند و لذا سیاست های کیفری کشورهای مقصد و حتی واسط برای مهاجران و شبکه های قاچاق انسان بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل است که طی سی سال اخیر اکثر کشورهایی که به عنوان مقصد مهاجرت انتخاب می‌شوند مبادرت به وضع قوانین جدی تری ‌در مورد مهاجرت و پناهندگی کرده‌اند و لذا انتخاب کشور های مقصد با سیاست های جنایی کشورها در رابطه با مقولات مهاجرت و پناهندگی ارتباط مستقیم دارد.

متأسفانه کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور مبدأ، مقصد و ترانزیت مورد استفاده شبکه های قاچاق مهاجران غیر قانونی قرار می‌گیرد. قاچاق اتباع کشورهای همسایه به داخل مرزهای کشورمان برای اقامت و کار و یا عبور آن- ها از این طریق به کشورهای اروپایی و قاچاق اتباع ایرانی به نقاط مختلف دنیا از جمله فعالیت های این شبکه هاست. از سوی دیگر همان گونه که گفته شد اتباع ایرانی نیز در این شبکه ها حضور داشته و در داخل و خارج از مرزهای کشورمان در فرایند قاچاق انسان در این شبکه ها فعالیت می‌کنند.