فصل سوم: انواع مواد مخدر و روانگردان
در فصل گذشته اعتیاد و معتاد را شناخته، تاریخچه اعتیاد را مطالعه کرده و یک بررسی کلی از آن در بخش قبلی داشته ایم در این فصل قصد داریم ابتدا انواع مخدر را به صورت کامل شرح دهیم سپس آثار هر مواد را بر شخص معتاد توضیح داده تا در ادامه تحقیق به مشکل برخورد نکنیم وبه راحتی بتوانیم حکم این افراد را مشخص نماییم.
۳-۱-انواع مواد مخدر
همان طور که در فصل قبلی مفهوم اعتیاد ومعتاد را شرح دادیم نوبت به آن رسیده تا در این فصل ابتدا تمام مواد مخدر را به مختصر نام ببریم وسپس انواع آن را از سنتی وصنعتی ذکر خواهیم کرد و در نهایت تاثیر آن ها را بر افراد معتاد شرح خواهیم داد.
۳-۲- مواد داخلی وخارجی
در یک نگاه کلی دو نوع افیون وجود دارد : افیون داخلی و افیون خارجی
( افیون داخلی – اوپیوئیدهای اندروژن – که هم نام اندرورفین های معرف هستند و تقسیم بندی می‌شوند به اندورفین A ، B ، C ، D و …که اندورفین D یکصد و پنجاه برابر قویتر از مرفین – افیون خارجی – می‌باشد . افیون های خارجی کلیه موادی را در بر می‌گیرد که مورد سوء مصرف قرار می گیرند ؛ مثل تریاک ، مرفین ، هروئین و …
لازم است بدانید که افیونهای داخلی و خارجی در بدن ، گیرنده های مشترک دارند ؛ لذا وقتی افیونی خارجی وارد بدن شد ، در جنگ با افیون های داخلی برای اتّصال به گیرنده ها ، پیروز می شود و به تدریج افیون های داخلی سرکوب و در نهایت افیون های خارجی جایگزین افیون های داخلی می‌شوند)[۱۵].
اما این سؤال باقی می ماند که چه ویژگی بخصوصی در برخی از مواد وجود دارد که افراد بشر به آن ها اعتیاد پیدا می‌کنند ؟دکتر زرین دست در این باره چنین نگاشته است :
«در جهان بیش از ۱۴ میلیون ترکیبات شیمیایی وجود دارد ولی حیوانات آزمایشگاهی در صورت ارائه این ترکیبات ، تنها معدودی از آن ها را به خود تزریق می‌کنند، از این ترکیبات می توان ترکیبات افیونی(مورفین و هروئین )، الکل اتیلیک، نیکوتین، کوکائین، آمفتایمن، متیل زانتین ها ( مانند کافئین )، بنزودیازپین ها، باربیتوراتها و بعضی از هیدروکربنها و ترکیبات فرّار را برشمرد ). جالب است که این ترکیبات همان‌هایی هستند که توسط انسان ها نیز هدف سوء مصرف قرار می گیرند . اما سؤال این است که چه چیزی میان این ترکیبات مشترک است و آن ها را از سایرین متمایز می‌سازد به گونه ای که این مواد هدف سوء مصرف انسان و حیوان واقع می‌شوند و آیا ترکیبات دیگر ، چنین نیستند ؟
آن چه مسلم است وجه اشتراک این مواد خاص شیمیایی یا « فارماکولوژیک » آن ها نیست . این مواد از نظر ساختار شیمیایی شباهت چندنی به یک دیگر ندارند . خواص « فارماکولوژیک » آن ها نیز متعدد و متفاوت است . تنها مشخصه ی این مواد توانایی آن ها در افزایش حاد فعالیت در مدارهای مرتبط با لذت و پاداش در مغز است.»[۱۶]
بعد از این گفتار مقدماتی این که به بحث تقسیم بندی مواد اعتیاد اور است می پردازیم . در سال ۱۹۹۰ سازمان بهداشت جهانی مواد اعتیاد آور را چنان که ذیلاً خواهد آمد تقسیم بندی نموده است :
« ۱ . مواد مخدر : که خواب آلودگی ، تسکین درد و ایجاد نقص در حرکات ارادی و … را به دنبال دارد ؛ مثل تریاک ، مرفین ، هروئین ، متادون ، کدئین و …
مواد روانگردان : که موجب تغییر در احساس ، ادراک ، تفکر ، قضاوت و ادارده می شود ؛ مثل حشیش ، چرس ، بنگ ، ماری جوانا ، کوکائین ، کراک ، ال اس دی ، آمفیتامین ، فینتلین و …
الکل و مشروبات مشابه آن ؛ مانند شراب و …
دخانیات. ( نیکوتین ها ) مثل سیگار ، چپُق ، قلیان ، پیپ و …
( جالب توجه این که مرحوم شهید اول محمد بن جمال الدین مکی – متوفّای سال ۷۸۶ هجری قمری – در هفت قرن پیش از این ، مشابه چنین تقسیمی را برای این مواد مطرح نموده است. »[۱۷]
ایشان در کتاب القواعد و الفوائد چنین نگاشته اند : « قاعده ی المتناول المغیِّر للعقل إما أن یحصلَ معه نشوهُ و سرورُ و قوّه نفس عند غالب المتناولین له أولا و الاول المکسر و الثانی المفسد للعقل کالبنج و الشوکران.»[۱۸]
ایشان موادی را که بر عقل تأثیر می‌گذارد ، سه قسم کرده‌است :
« ۱ . موادی که باعث مختل شدن حواس پنج گانه می‌گردد که همان خواب‌آورها می‌باشند ( نوع اول در تقسیم بندی سازمان جهانی بهداشت)
موادی که در اکثر مردم باعث نشئگی و شادی و قوّت بدنی می‌گردد که همان مسکرات می‌باشد؛ (نوع سوم از تقسیم بندی سازمان جهانی بهداشت ) .
موادی که باعث افساد عقل انسان می‌گردد ؛ مانند بنگ و شوکران .( نوع دوم از تقسیم بندی سازمان جهانی بهداشت).»
همان طور که در مبحث گذشته انواع مواد مخدر را از یک نگاه گفتیم از نگاهی دیگر و نوعی دیگر مواد اعتیاد آور را تقسیم خواهیم کرد.
۳-۳-طبقه بندی مواد اعتیاد آور
مواد مخدر را به اعتبارات متعددی می توان طبقه بندی کرد. مثلا اگر آن ها را به طبیعی، نیمه مصنوعی و مصنوعی گروه بندی کنیم، یا از نظر تاریخ کشت یا آشنایی بشر با آن ها، کشف و ساخت دسته بندی کنیم، یا در دو گروه، یعنی گروه مواد مخدری که مصرف پزشکی دارد. یا گروه مواد مخدری که مصرف پزشکی ندارد، دسته بندی شوند، همه درست بوده، ولی در عین حال هیچیک طبقه بندی یا تعریفی جامع و مانع نمی باشند. اگر چه متخصصین، طبقه بندی هایی از جنبه‌های علمی و تجربی ارائه داده‌اند ولی بهترین نوع گروه بندی از طرف سازمان بهداشت جهانی به عمل آمده که طبقه بندی مواد از جهت تاثیر آن ها بر انسان است . این طبقه بندی به صورت زیر می‌باشد:
□ توهم زاها [۱۹]
□ کانابیس یا شیره گیاه شاهدانه[۲۰]
□ سستی زاها (مسکنها – خواب آورها(
□ آرام بخش ها
□ چسب و مواد فرار (مواد استنشاقی(
□ محرک ها
□ الکل ، توتون و قهوه
در ادامه مواد اعتیاد آور هر کدام خود نوعی داشته که لازم است به مختصر به این مواد بپردازیم.
۳-۳-۱- انواع مواداعتیاد آور
لازم است در این قسمت از تحقیق انواع مواد مخدری که اعتیاد آور می‌باشند را به صورت کامل نام برد تا در قسمت بعدی عوارض و تاثیرات آن ها را شرح داد.[۲۱]
□ تریاک[۲۲]
□ مورفین[۲۳]
□ هروئین [۲۴]
□ متادون[۲۵]
□ ماری جوانا
□ حشیش، کراک و شیشه
□ توتون و دخانیات
□ قهوه (کافئین)
□ ال.اس.دی
□ برومو دی متوکسی فنتیلامین
□ اکستاسی[۲۶]
□ داروهای تجویزی[۲۷]
□ الکل[۲۸]
الف: در این قسمت مواد مذکور را شرح داده و تاثیرات آن ها را بازگو خواهیم کرد:
- حشیش و روغن حشیش :
از گیاه بنام شاهدانه هندی به دست می‌آید که شبیه گزنه( جعفری خشک شده ) است.
نام های دیگر آن : ماری جوانا ، گراس ، علف ، بنگ ، سیگاری ، گلد ، ریفر و…می‌باشد .
شکل آن : سبز خاکستری یا قهوه ای مایل به سبز و یا سیاه می‌باشد.
وابستگی جسمانی آن ناشناخته و وابستگی روانی آن در حد متوسط می‌باشد.
