بند چهارم: کارشناسی
حضور کارشناسان با دانش ویژه در امور فنی، حقوقی، مالی و سایر زمینه ها می تواند در وضعیتهای مختلف مفید واقع شود. مرکز کارشناسی بین المللی اتاق بازرگانی با ارائه سه نوع خدمت متفاوت «معرفی کارشناسان، انتصاب کارشناسان و اداره جریان کارشناسی» به این نیاز پاسخ میدهد. انتصاب کارشناسان صالح به ویژه در زمینه بین المللی کاری ظریف است. موقعیت ممتاز اتاق در قلب سازمان تجاری بینالمللی برای ایفای این نقش به آن جایگاه خوبی اعطا کرده‌است. «مرکز» کارشناسان را معرفی و منصوب می نماید تا نظرات خود را بر موضوعات گسترده از محاسبات و موضوعات قراردادی گرفته تا ارزیابی تجهیزات صنعتی، ارائه نمایند. دنیای تجارت نیازمند صنعت کارشناسی است و از زمانی که مرکز کارشناسی بین المللی اتاق در سال ۱۹۷۶ ایجاد گردید تا کنون توسعه بسیاری پیدا کرده‌است. همین امر لازم نموده تا به صورت دورهای قواعد کارشناسی که توسط مرکز اجرا می شود بازنگری گردد. قواعد فعلی که از اول ژانویه ۲۰۰۳ لازمالاجرا شد جایگزین مقررات قبلی ۱۹۹۳ شده و انعطاف و شفافیت بیشتری در فرایند رسیدگی به وجود آورده است. هر یک از خدمات سه گانه مرکز به روشنی مشخص و به صورت نظاممند توصیف شده‌اند و دو ضمیمه هم در خصوص هزینه های آن وجود دارد. کارشناسی اتاق قسمتی از خدمات گسترده ای است که به منظور تسهیل روابط تجاری بین المللی می شود. کارشناسی می تواند در زمینه های مختلفی از جمله برای رفع بلاتکلیفی و ابهام در فعالیتهای تجاری کمک به حل و فصل دوستانه اختلافات و یا در ارتباط با دعوایی که در داوری طرح شده به کار گرفته شود. خدمات کارشناسی چه به صورت مستقل و چه به عنوان نقش تکمیل کننده سایر روشهای حل اختلاف هر دو ارزشمند است. در مواردی که موضوع از طریق مرجع داوری که بر اساس قواعد داوری اتاق عمل می کند به کارشناسی ارجاع شود در مقررات اصلاحی کارشناسی پیش بینی شده که از هزینه غیرقابل استرداد برای معرفی کارشناس صرف نظر می شود. در خصوص تقاضا نظر کارشناسی، اگر دعوی به موضوعات کیفی و فنی مربوط گردد طرفین ممکن است راضی شوند که دعوی را از طریق نظر یک کارشناس حل و فصل نمایند. در این چنین موردی طرفین باید صریحا موافقت کنند که نظر کارشناس برای آن ها الزامآور است.
بند پنجم: ارزیابی بیطرفانه Neutral Evaluation
ارزیابی بیطرفانه روشی است که طبق آن طرفین دلایل و ادعاهای خود را در خصوص موضوع مورد اختلاف به یک کارشناسی بیطرف ارائه می‌کنند و کارشناس مذبور دلایل و ادعای طرفین را ارزیابی می کند و سپس پیش بینی می کند که دادگاه چگونه در خصوص مورد اختلاف تصمیم خواهد گرفت. در روشی که می‌توان آن را جز شیوه ارزیابی بیطرفانه تلقی کرد چنانچه اختلاف دربردارنده موضوعی تخصصی باشد که مستلزم کارشناسی است و آن موضوع علت اصلی اختلاف و مانع از حصول توافق میان طرفین باشد. طرفین ممکن است توافق کنند که یک کارشناس بیطرف راجع به موضوع اتخاذ تصمیم نماید که نظر کارشناس برای آن ها الزامآور باشد. به عنوان مثال چنانچه اختلاف در خصوص ارزش موضوع یا مورد معامله باشد یا اختلاف در خصوص امور داخلی یک مؤسسه تجاری باشد همانند اختلاف مؤسسه با کارکنان آن در مورد حقوق استخدامی یا مطالبات آن ها دخالت کارشناس بیطرف که در موضوع مورد اختلاف دارای تخصص می‌باشد می تواند به اختلاف طرفین پایان دهد. طرفین با حضور نزد کارشناس در خصوص موضوعات ماهوی و حکمی مورد اختلاف دلایل و ادعاهای خود را ارائه کنند. در ارزیابی بیطرفانه خواسته طرفین آن است که یک نظریه غیرالزامآور ارائه یا یک ارزیابی از موضوع اختلاف به عمل آید. امر مورد اختلاف ممکن است یک مسئله موضوعی باشد یا یک مسئله حکمی یا مسئلهای فنی مربوط به رشتهای خاص. این روش برای تغییر قرارداد یا اصلاح قرارداد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. [۶۹]
الف) اصول و قواعد مشترک ADR
هدف اصلی شیوه های غیرقضایی حل و فصل اختلاف نیز همچون سیستم دادگاهی و قضایی حل اختلاف پایان دادن به اختلاف طرفین می‌باشد اما «آی. دی. آر» ویژگیهای خاصی دارد که آن را از شیوه رسمی حل اختلاف متمایز میسازد. بدون توجه به تنوع شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف مهمترین قواعد مشترک «آی. دی. آر» را می‌توان به شرح زیر خلاصه نمود:
۱ـ شیوه های «آی. دی. آر» اصولا ارادی و اختیاری است. ارجاع اختلاف و نحوه رسیدگی به اختلاف از جمله قانون حاکم بر ماهیت اختلاف و آیین دادرسی مبتنی بر توافق و اراده طرفین می‌باشد. ممکن است با توافق طرفین، اختلاف بدون توجه به قانون و مطابق با انصاف با حل و فصل شود و به جز داوری نتیجه کار در سایر شیوه ها الزام آور نیست مگر با توافق طرفین.
۲ـ رسیدگیهای «آی. دی. آر» اصولا تک مرحله ای است و جز در موارد خاص آرای صادر شده قطعی می‌باشد.
۳ـ شخص یا اشخاص ثالث بیطرفی که برای حل اختلاف در «آی. دی. آر» فعالیت می‌کنند اصولا منتخب خود طرفین میباشند و از طریق راهکارها و قواعد مختلفی تلاش می شود که استقلال و بیطرفی آن ها حفظ شود.
۴ـ روند حل اختلاف در «آی. دی. آر» توأم با مذاکره و گفتگوی طرفین است و حل اختلاف در فضایی دوستانه صورت می‌گیرد.
۵ـ طرق جایگزین حل اختلاف به طور غیرعلنی و محرمانه برگزار می شود و جز طرفین اختلاف، وکلاء و نمایندگان آن ها اشخاص دیگر حق ورود و دخالت در جریان رسیدگی را ندارند. شخص یا اشخاص ثالث که به عنوان قاضی حل اختلاف اقدام می‌کنند باید قواعد رازداری و محرمانه ماندن را رعایت نمایند.
۶ـ رسیدگی به اختلاف در دادگاه تا مشخص شدن نتیجه رسیدگیهای «آی. دی. آر» متوقف خواهد شد و دادگاهها تنها در موارد معدودی همانند صدور دستور موقت و قرار تأمین صلاحیت دارند.
ب) مزایای استفاده از ADR
رجوع به «آی. دی. آر» فواید متعددی برای طرفین اختلاف دربردارد که فواید مذبور به عنوان مشوقهایی سبب می شود که اشخاص اختلاف خود را خارج از دادگاهها و از طریق «آی. دی. آر» حل و فصل نمایند. از جمله مزایای استفاده از «آی. دی. آر» می‌توان موارد زیر را نام برد:
