- قال علی (ع): افضل النّاس عقلا احسنهم تقدیرا لمعاشه و اشدّهم اهتماما باصلاح معاده[۲۶].
حضرت علی فرمودند: بهترین مردم از حیثیت عقل و دانش کسی است که اول زندگانی خود را مرتب اداره کند سپس در اصلاح آخرت خود بکوشد.
- قال النبی (ص): انّ اللّه تعالی یحب اذا عمل احدکم عملا ان یتقنه[۲۷].
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: خداوند متعال دوست می‌دارد هنگامی که یکی از شما مسلمانان کاری انجام می‌دهد با دقت و اتقان لازم محصول کارش را ارائه دهد.
- قال رسول اللّه (ص): احب عباداللّه الی اللّه – جل جلاله- انفعهم لعباده[۲۸].
پیامبر فرمود: محبوبترین بندگان خدا در محضر الهی کسانی اند که مفیدترین انسان‌ها نسبت به بندگان خدا باشند.
- قال رسول اللّه (ص): الامور مرهونه باوقاتها[۲۹].
پیامبر (ص) فرمودند: کارها در گرو وقتها و فصولشان هستند.
- قال امیرالمومنین (ع): اصل الاخلاص الیأس عما فی ایدی الناس[۳۰].
امیرالمومنین (ع): اصل و پایه اخلاص، بی نیازی و مأیوس بودن از هر آن چیزی است که در دست مردم است.
- قال علی (ع): آفه النجح الکسل[۳۱].
علی (ع) فرمود: سستی و تنبلی آفت پیروزی است.
- قال الکاظم (ع): اعمل لدنیاک کأنک تعیش ابدا و اعمل لآخرتک کأنک تموت غدا[۳۲].
امام موسی کاظم فرمود: برای معیشت دنیا آنقدر و آن گونه سعی و کوشش نما مثل اینکه جاودان خواهی ماند و آن گونه برای آخرت خود تلاش نما مثل اینکه فردا خواهی مرد.
- قال علی (ع): من اطاع التّوانی ضیّع الحقوق[۳۳].
حضرت علی فرمود: هر که تسلیم سستی و سهل انگاری گردد، حقوق خود و دیگران را تباه می‌سازد.
- قال رسول اللّه (ص): انّ من الذنوب ذنوبا لایکفرّها صلاه و لاصدقه. قیل : یا رسول اللّه، فما یکفرّها؟ قال الهموم فی طلب المعیشه[۳۴].
رسول خدا (ص) فرمود: برخی از گناهان را حتی نماز و روزه هم نمی پوشاند. از پیامبر پرسیدند پس چه چیزی موجب کفاره چنین گناهانی می شود؟ فرمود همت در به دست آوردن روزی، پس کوشش در راه روزی موجب گناه آمرزی و سبب رفاه و پیروزی است.
- قال رسول اللّه (ص): انّ اللّه تعالی یحب من العامل اذا عمل ان یحسن[۳۵]
پیامبر فرمود: خداوند تعالی کارگری را دوست دارد که کارش را با حسن وجه انجام دهد.
- قال علی (ع): تمام العمل استکماله[۳۶].
علی (ع) فرمود: تمامی کار به کامل کردن است.
- قال علی (ع): ثواب العمل علی قدر المشقه[۳۷].
علی (ع) فرمود: پاداش کار به اندازه مشقت در آن است.
- قال علی (ع): الدّین ذخر و العمل دلیل[۳۸].
حضرت علی (ع) فرمود: دین ذخیره است و عمل دلیل یعنی کار دلیل دین داری است.
- قال رسول اللّه (ص): الشّاخص فی طلب الرزق الحلال کالمجاهد فی سبیل اللّه[۳۹].
پیامبر خدا (ص) فرمود: تلاشگر در راه روزی حلال همانند مجاهد درراه خدا است.
- قال رسول اللّه (ص ): خذوا من العمل ما تطیقون فانّ اللّه لا یملّ حتی تملوا[۴۰].
پیامبر اکرم فرمود: عمل به قدر طاقت کنید زیرا ملالت شما مایه ملالت خدا می شود.
- قال رسول اللّه (ص): طلب الحلال فریضه علی کلّ مسلم و مسلمه[۴۱].
پیامبر فرمودند: به دنبال کسب حلال رفتن بر هر زن و مرد واجب است.
- قال علی (ع): قد سعد من حدّ[۴۲].
حضرت علی فرمود: انسان کوشا سعادتمند است.
- قال علی (ع): لاتطلب سرعه العمل و اطلب تجویده فانّ الناس لایسألون فی کم فرغ من العمل، انّما یسئلون عن جوده صنعته[۴۳].
حضرت علی فرمود: مطلوبیت سرعت عمل نباشد، بلکه کیفیت کار را طالب باش و به کیفیت اندیشه کن. همانا مردم از زمان فراغت کار پرسش نمی کنند بلکه پرسش از کیفیت محصول خواهد بود.
- قال علی (ع): کن مشغولاً بما انت عنه مسئول[۴۴].
حضرت علی فرمود: به چیزی مشغول باش که مسئول آنی.
- قال المعصوم (ع): من حسنت نیتّه زید فی رزقه[۴۵].
یکی از معصومان (ع) فرمود: نیت خوب موجب ازدیاد روزی است.
- عن الصادق (ع): و لا تکسل عن معیشتک فتکون کلّا علی غیرک او قال علی اهلک[۴۶].
امام صادق فرمود: در کسب و کار سست نباشید که نتیجه آن سربار جامعه و یا خانواده شدن خواهد بود.
- قال رسول اللّه (ص): و لیس عنداللّه احبّ من عبد یأکل من کسب یده[۴۷].
پیامبر فرمود (ص): نزد خدا محبوب تر از بنده ای که از دسترنج خود بخورد وجود ندارد.
- قال النبی (ص): العباده سبعه اجزاء افضلها طلب الحلال[۴۸].
پیامبر فرمود: عبادت هفت جزء دارد که با فضیلت ترین و ارزشمندترین جزء آن پی جویی درآمد حلال است.
۲-۳- تعهد و انواع آن :
واژه تعهد[۴۹] در متون روانشناسی و رفتار سازمانی بارها مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین در فرهنگ اداری در مورد وفاداری و تعهد کارکنان به تفصیل مطالبی گفته می شود. تعهد در زبان فارسی به معنای به گردن گرفتن شرط و پیمان و وجود را ملزم به انجام عملی دانستن تعریف شده است(معین، ۱۳۶۰).
مطالعات و پژوهش های انجام شده در مورد تعهد، شکل های گوناگونی از آن را نشان می‌دهد که مختصراً به آن می پردازیم:
تعهد شغلی[۵۰]: در بررسی های بلاو و رندال[۵۱](۱۹۸۹) تعهد به شغل همان مشارکت و دخالت عضو سازمان در کار و شغلی که دارد تعریف شده است. یافته های پژوهش نشان می‌دهد که تعهد برخاسته از رضایت درونی کار است.
تعهد حرفه ای[۵۲]: مفهومی خاص از تعهد به شغل است که بیشتر در میان افراد حرفه ای وجود دارد. افراد حرفه ای نظیر پزشکان و اساتید دانشگاه به دلیل برخورداری از دانش و قدرت کارشناسی، به حرفه خود پشت گرم هستند و می خواهند تنها باشند و به حرفه خود بپردازند(مینتزبرگ، ترجمه فقیهی و وزیری، ۱۳۷۰).
تعهد به اتحادیه[۵۳]: تعهد به اتحادیه بدین معنا است که کارکنان با عضویت در اتحادیه از مزایای حمایت و پشتیبانی آن اتحادیه برخوردار می‌شوند. بررسی های جردن[۵۴] و دیگران(۱۹۸۰) در زمینه تعهد به اتحادیه، مقیاس های وفاداری به اتحادیه، مسئولیت پذیری در قبال اتحادیه و تمایل به کار برای اتحادیه را برای این بعد از تعهد می توان مورد استفاده قرار داد(بامر[۵۵]، ۱۹۹۶).
تعهد به کار راهه[۵۶](مسیر شغلی): این شغل از تعهد به دلبستگی معنوی سازمان جهت ماندن در مسیر شغلی سازمان اشاره دارد. عضر سازمانی با وجود کار راه های جایگزین، میل و علاقه خاصی به کار راهه فعلی خود نشان می‌دهد.
تعهد سازمانی[۵۷]: تعهد سازمانی همان گرایش و نگرش معطوف به سازمان است که هویت شخص را به سازمان پیوند می‌دهد. به بیان دیگر، پورتر[۵۸](۱۹۸۲) تعهد سازمانی را میزان تعیین هویت نسبی یک فرد با سازمان و مشارکت و دخالت او در سازمان مذکور تعریف نموده است.
در این تحقیق، تنها به نوع اخیر تعهد پرداخته می شود و قصد محقق بر آن است تا ابتدا با طرح دیدگاه ها و نظریات مختلف در مورد تعهد سازمانی کارکنان تعاریف تعهد سازمانی را بیان کند، سپس ابعاد تعهد بررسی می‌شوند و در ادامه عوامل مؤثر بر این پدیده معرفی می‌گردند.
۲-۳-۱- تعاریف تعهد سازمانی :
با مرور مبانی نظری مرتبط با تعهد سازمانی درمی یابیم که میان صاحب نظران و اندیشمندان علوم رفتاری در خصوص یک تعریف واحد و مشترک از تعهد سازمانی اتفاق نظر کامل وجود ندارد، هر یک از متخصصان امر کوشیده اند تا از زاویه خاصی جنبه‌های جهان تعهد سازمانی را آشکار نمایند. در این جا به تعاریف مختصر از تعهد سازمانی با رعایت سیر موضوعی آن بسنده می‌کنیم و راه را برای طرح ابعاد تعهد سازمانی هموار می‌سازیم.
