جوانمردییا تحمل پذیری چهارمین بُعد رفتار شهروندی است که به شکیبایی در برابر موقعیتهای مطلوب و مساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه‌مندی، اشاره می‌‌کند.

و آخرین بعد رفتار شهروندی سازمان احترام و تکریم است. این بعد بیان کننده نحوه رفتار افراد با همکاران، سرپرستان و مخاطبان سازمان است. افرادی که در سازمان با احترام و تکریم با دیگران رفتار می‌‌کنند دارای رفتار شهروندی مترقی هستند.

ارگان بعد از برشمردن این ابعاد، یادآوری می‌‌کند که هر پنج بعد رفتار شهروندی ممکن است همزمان ظهور پیدا نکنند، مثلاً افرادی که ما فکر می‌‌کنیم دارای بعد وظیفه شناسی هستند ممکن است همیشه نوع دوست و فداکار نباشند و یا اینکه برخی از این ابعاد، ‌مانند نوع دوستی و وظیفه شناسی تاکتیکی برای تحت فشار قرار دادن مدیران سازمان باشد . یعنی کارکنان سعی می‌کنند تا با انجام این اعمال بر روند تصمیم‌گیری مدیران سازمان برای ارتقا و یا اعطای پاداش به آن ها ، تاثیر گذارند. در این حالت کارکنان سازمان از« سرباز خوب» بودن به « هنر پیشه خوب» برای سازمان تبدیل می‌شوند. ( کاسترو، آرماریو و رویز،۲۰۰۴،۳۰ )

اگرچه اکثر دانشمندان ‌در مورد چند بعدی بودن رفتار شهروندی سازمانی توافق نظر دارند، دیپالا و تسچانن- موران^[۵۳] ( ۲۰۰۱ ) در دو بررسی آنالیزی ساختاری عاملی حسن رضا^[۵۴] متوجه شدند که یک بعد تمام جنبه‌های رفتار شهروندی سازمانی را جذب و کنترل می‌کند. تعیین سوابق و پیشینه رفتار شهروندی سازمانی میزان قابل توجهی از تحقیقات را جذب ‌کرده‌است. بر اساس مرور متون رفتار شهروندی سازمانی ، پادساکوف^[۵۵]و همکاران (۲۰۰۰) سوابق مختلف از جمله ویژگی های فردی، کاری و سازمانی به همراه رفتارهای مدیریتی را تعیین کرده‌اند. پادساکوف و همکاران همچنین ۲ دسته بندی اصلی ویژگی های فردی از جمله متغیر های گرایشی و رفتاری کارکنان را مشخص کردند(پادساکوفوهمکاران،۲۰۰۰،۵۱۴)

متا آنالیز ارگان^[۵۶] و رایان ( ۱۹۹۵ ) از ۵۵ بررسی نشان داد ه است رفتارهای شغلی کارکنان ،خصوصاًً رضایت شغلی و تعهد سازمانی می‌توانند Bرفتار شهروندی سازمانی ر ابهتر از متغیر های گرایشی پیش‌بینی کنند. تأیید و حمایت قابل توجهی برای رابطه میان رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی وجود دارد (زین العابدی ^[۵۷]،۲۰۱۰،۹۹۹)

۲-۱-۵- انواع رفتار شهروندی در سازمان از دید گراهام

گراهام (۱۹۹۱) معتقد است که رفتارهای شهروندی در سازمان سه نوع‌اند: (بینستوک و همکاران، ۲۰۰۳ ،۳۶۱)

۱٫ اطاعت سازمانی : این واژه توصیف کننده رفتارهایی است که ضرورت و مطلوبیتشان شناسایی و در ساختار معقولی از نظم و مقررات پذیرفته شده‌اند. شاخص‌های اطاعت سازمانی رفتارهایی نظیر احترام به قوانین سازمانی، انجام وظایف به طور کامل و انجام دادن مسئولیت‌ها با توجه به منابع سازمانی است.

۲٫ وفاداری سازمانی : این وفاداری به سازمان از وفاداری به خود، سایر افراد و واحدها و بخش‌های سازمانی متفاوت است و بیان کننده میزان فداکاری کارکنان در راه منافع سازمانی و حمایت و دفاع از سازمان است.

۳٫ مشارکت سازمانی : این واژه با درگیر بودن در اداره سازمان ظهور می‌‌یابد که از آن جمله می‌‌توان به حضور در جلسات، به اشتراک گذاشتن عقاید خود با دیگران و آگاهی به مسائل جاری سازمان، اشاره کرد.

الف)مشارکت سیاسی: این واژه با درگیر بودن در اداره سازمان ظهور می‌‌یابد که از آن جمله می‌‌توان به حضور در جلسات، به اشتراک گذاشتن عقاید خود با دیگران و آگاهی به مسائل جاری سازمان، اشاره کرد. مشارکت سازمانی که خود شامل سه بخش میباشد:

ب)مشارکت حمایتی : شامل تلاش برای ایجاد تغییرات سازمانی درونی که ممکن است با جدال و مباحثه با دیگران نیز همراه باشد. مانند” ترغیب و تشویق مدیریت به منظور حفظ مهارت‌ها و دانش جاری سازمان” و یا” استفاده از داوریهای حرفه‌ای و تخصصی برای ارزیابی اقداماتی که برای سازمان مفید و یا مضر می‌باشد”.

ج)مشارکت وظیفه‌ای: منظور ارائه رفتارهایی است که بیشتر جنبه فردی داشته ولی باعث انتفاع سازمان می‌شود. مانند “داوطلب شدن برای اضافهکاری در صورت نیاز” و یا” عدم تمایل برای دریافت آموزش‌های اضافی در سازمان به منظور بهبود عملکرد” ( البته این مورد با نمره معکوس محاسبه میشود).

گراهام با انجام این دسته بندی از رفتار شهروندی، معتقد است که این رفتارها مستقیماً تحت تأثیر حقوقی قرار دارد که از طرف سازمان به فرد داده می‌‌شود. در این چارچوب حقوق شهروندی سازمانی شامل عدالت استخدامی، ارزیابی و رسیدگی به شکایات کارکنان است. بر این اساس وقتی که کارکنان می‌‌بینند که دارای حقوق شهروندی سازمانی هستند به احتمال بسیار زیاد از خود، رفتار شهروندی (از نوع اطاعت) نشان می‌‌دهند. در بعد دیگرحقوقییعنی تاثیر حقوق اجتماعی سازمان – که دربرگیرنده رفتارهای منصفانه با کارکنان نظیر افزایش حقوق و مزایا و موقعیتهای اجتماعی است – بر رفتار کارکنان نیز قضیه به همین صورت است. کارکنان وقتی می‌‌بینند که دارای حقوق اجتماعی سازمانی هستند به سازمان وفادار خواهند بود و رفتار شهروندی (از نوع وفاداری) از خود بروز می‌‌دهند و سرانجام وقتی که کارکنان می‌‌بینند به حقوق سیاسی آن ها در سازمان احترام گذاشته می‌‌شود و به آن ها حق مشارکت و تصمیم گیری در حوزه های سیاست گذاری سازمان داده می‌‌شود، باز هم رفتار شهروندی (از نوع مشارکت) از خود نشان می‌‌دهند.

۲-۱- ۶- مدل رفتارهای شهروندی پادساکف

۱- رفتارهای کمک کننده : رفتارهای کمک کننده شامل کمک کردن داوطلبانه بهدیگران و یا جلوگیری از اتفاق افتادن مشکلات مربوط به کار می‌باشد. قسمت اول ‌این تعریف شامل سه بعد نوع دوستی، میانجی گری و تشویق است که به وسیله ارگان بیانشد. مفهوم کمک های بین فردی گراهام و ویلیامز و اندرسون ، مفهوم تسهیل بین فردیون اسکاتر و موتوویلدو و مفهوم کمک به دیگران گئورگ، بریف و جونز همگی بیانگر این دسته از رفتارها هستند. قسمت دوم این تعریف، کمک کردن به دیگران را در قالب جلوگیری از ایجاد مشکلات کاری تبیین می‌کند(پاساکف^[۵۸] و همکاران ،۵۱۴،۲۰۰۰)

۲- رادمردی ‌و گذشت: رادمردیوگذشت را می توان به عنوان خوش نیتی کارکنان در تحمل شرایطی که ایده آل نیست،بدون ابراز شکایت تعریف نمود(ریان^[۵۹]،۱۲۳،۲۰۰۲).

۳ – وفاداری سازمانی : شامل مفهوم حسن نیت در حال گسترش و حمایت از سازمانگئورگ و مفه وم طرفداری، حمایت و دفاع از اهداف سازمانی بورمن و موتوویلدواست. وفاداری سازمانی بخاطر ارتقاء جایگاه سازمان نزد افراد خارج سازمان ضروریاست. حمایت و دفاع در مقابل تهدیدات بیرونی و حفظ تعهد حتی در شرایط نامطلوبمی تواند به عنوان وفاداری نگریسته شود(پاساکف و همکاران ،۵۱۴،۲۰۰۰)