بر طبق نظر مزلو افرادی که بیشترین سازگاری را دارند آنهایی هستند که در سراسر مراحل زندگی خود به طور موفقیت‌آمیزی رشد کرده‌اندوبه بالاترین مرحله کمال یعنی خودشکوفایی رسیده‌اند. انسانی که به مرحله خودشکوفایی ارتقاء پیدا کرده، نیروهای بالقوه اساسی خویش را به کامل‌ترین صورت تحقق بخشیده است. شخص ممکن است تکانه‌های درونی را بازداری یا تعدیل کند و یا بکوشد تا خواست محیطی را به طریقی تغییر دهد تا تعارض را دفع نماید. پیاژه[۱۰۱] به فرایند سازگاری اهمیت زیادی می‌داد. او اصطلاحات درون‌سازی[۱۰۲] و برون‌سازی[۱۰۳] را به کار برد. منظور از این دو واژه به ترتیب تغییر نسبی خود شخص یا تغییر محیط است. هم درون‌سازی و هم برون‌سازی به حل تعارض‌ها می انجامد (چوهان، ۱۹۹۳ به نقل از رستمی، ۱۳۸۳).
۲-۳-۴-۷٫٫دیدگاه روان‌شناسی شناختی
در دیدگاه روان‌شناسی شناختی، انسان سازگار به کسی گفته می‌شود که توانایی و قدرت پردازش صحیح اطلاعات را دارا است و چون قادر به چنین کاری است لذا یک نظام ارزشی واقع‌بینانه برای خود تنظیم می‌کند تا تحت تأثیر نوسانات روانی دردناک و اختلاف با دیگران دچار آسیب نشود. این روند به او کمک می‌کند تا به احساس بهتری دست یابد (رستمی، ۱۳۸۳).
در رویکرد شناختی فرض بر این است که افکار غلط فرد موجب رفتارهای ناسازگارانه او می‌شود و افراد برحسب ادراکی که از امور و رویدادها دارند به آنها واکنش نشان می‌دهند و شناختهای غلط سبب اختلاط هیجانی می‌شود. بنابرین برای کمک به افراد دارای مشکلات سازگاری به جای کوشش در جهت تغییر دادن رفتار آشکار آنان، سعی می‌شود تا افکار و اندیشه‌های آنان تغییر داده شود (سیف، ۱۳۸۵).
۲-۳-۵ .انواع سازگاری
(اسکات، ۱۹۸۹، به نقل از فرقدانی، ۱۳۸۳) انواع سازگاری را به این صورت تبیین می‌کند: الف) سازگاری تحصیلی ب) سازگاری بین فردی یا اجتماعی ج) سازگاری خانوادگی. سینها و سینگ (۱۹۹۳) نیز سازگاری را به صورت الف) سازگاری آموزشی ب) سازگاری اجتماعی ج) سازگاری عاطفی توصیف کرده‌اند.
۲-۳-۵-۱٫مفهوم سازگاری تحصیلی
محیط اجتماعی آموزشی وسیعتر از محیط خانواده و بیش از آن تابع دگرگونی‌های جامعه است و دارای اختلاف زیادی با محیط خانه می‌باشد. از این رو در نظریات،عادات و عقاید دینی افراد تأثیر به سزایی دارد. زیرا محیط آموزشی پلی است که افراد از آن گذشته و پایه دنیای وسیع جامعه می‌گذاردند (بیگلری، ۱۳۸۳).
سازگاری دارای جنبه‌های مختلفی است و به ابعاد مختلف زندگی از جمله زندگی تحصیلی تأثیر می‌گذارد. قائل شدن مرز روشنی بین انواع سازگاری کار ساده‌ای نیست و انواع تمایزهایی که در فنون پژوهشی مطرح می‌شود، چندان صریح و واضح نیستند، ولی حیطه‌های کلی برای سازگاری می‌توان بیان کرد مثلاً سازگاری در انتقال در محیط با موقعیت جدید، سازگاری در روابط بین فردی،سازگاری در موقعیت‌های آموزشی که به این نوع سازگاری، سازگاری تحصیلی گفته می‌شود (بردستانی، ۱۳۸۳).
سازگاری تحصیلی به عنوان یکی ازابعاد کلی سازگاری روانی- اجتماعی مورد توجه پژوهشگران تعلیم و تربیت بوده است و تلاش های زیادی در راستای تعیین عوامل مؤثر بر آن از سوی محققان به عمل آمده است. مفهوم وسیع سازگاری تحصیلی مشتمل بر خیری غیر از صرف توان بالقوه تحصیلی است (هیلاری و برنت، ۱۹۹۴، به نقل از بردستانی، ۱۳۸۳).
سازگاری تحصیلی مجموع واکنش‌هایی است که توسط آن یک فرد ساختار خود را برای پاسخی موزون به شرایط محیط مدرسه و فعالیتهای که آن محیط از دانش‌آموز می‌خواهد، تغییر دهد. در نتیجه هر عاملی که این پاسخگویی را در محیط جدید با مشکل مواجه کند، زمینه‌ای برای ناسازگاری او در این محیط فراهم خواهد ساخت (سرخابی، ۱۳۷۱؛ به نقل از بیگلری، ۱۳۸۳).
سازگاری آموزشی قسمتی از سازگاری اجتماعی است. در واقع سازگاری در محیط آموزشی را می‌توان مجموعه واکنش‌هایی دانست که توسط آن، فرد ساختار رفتاری خود را برای پاسخ موزون به شرایط جدید و به فعالیت‌هایی که آن محیط از او می‌خواهند تغییر می‌دهد (اکبری، ۱۳۸۸؛ به نقل از نصیحت کن ، ۱۳۸۹).
۲-۳-۵-۲٫٫مؤلفه‌‌های سازگاری تحصیلی
از دیدگاه (بارو،۱۹۴۹) مؤلفه‌‌های سازگاری تحصیلی به قرار زیر می‌باشد:
– سازگاری با دوره تحصیلی: منظور از این مفهوم میزان رضایت دانشجو در حالت کلی از نظام دانشگاهی وبه ویژه ازرشته تحصیلی خود است. همچنین این مفهوم علاقمندی دانشجو به تحصیل واین که ادامه تحصیل رامنطقی می‌داندو از درس خواندن لذت می‌برد یا نه را بررسی می‌کند.
– بالندگی و رسایی هدفها (سطح آرزوها و تمنیات): این مفهوم به تمایلات و تلاش‌های فرد برای رسیدن به اهداف،اهداف آموزشی و اهداف زندگی فرد و احساس او از ارزشهای مرتبط با اهداف اشاره می‌کند. در این مقوله مشخص می‌گردد که چه چیزهایی برای فرد مهم هستند و احساس مسئولیت فرد در برابر وظایف اصلیش چگونه است.
– کارایی فردی یا برنامه‌ریزی و استفاده مطلوب از زمان: این مقوله تأثیر برنامه هایی که دانشجو طرح‌ریزی می‌کند و آن رادر زندگی روزمره خود به کار می‌برد را بررسی می‌کند. برنامه‌ریزی دانشجو چگونه است و آیا می‌تواند از وقت خود به بهترین نحو استفاده کند؟
– مهارت ها و تمرینهای مطالعه: ویژگی‌های رفتار مربوط به مطالعه دانشجو در منزل و در کلاس درس اشاره می‌کند. همچنین متون مطالعه توأم با توانایی دانشجو برای حل مشکلات مربوط به تکالیف درسی، در نظر داشتن چارچوب مطالعه، یادداشت‌برداری، به یاد سپردن در حین مطالعه و استفاده از کتابخانه.
– بهداشت روانی: این مقوله موقعیت‌هایی که به سازگاری عاطفی دانشجو مربوط می‌شود را بررسی می‌کند. نشانه های رایج ناسازگاری روانی مانندنوسانات خلقی،افسردگی، دلتنگی برای خانواده از دست دادن اتکا به نفس،اشتغالات فکری، بیهوده و جزئی، احساس ناایمنی و شکست مورد بررسی قرار می‌گیرد.
– مناسبات فردی با افراد دانشکده و هم‌دوره‌ای‌ها: توانایی دانشجو در چگونگی ارتباط با مدرسین و سایر دانشجویان و نگرش او نسبت به آنهاست و میزان ارتباط و اعتماد متقابل دانشجو به موقعیت اجتماعی وی در گروه، احترام موجود بین او و اساتید و به طور غیرمستقیم با هم‌دوره‌ای‌ها و در کل نحوه تعاملات او با هم‌دوره‌ای‌ها.
قابل ذکر است که (بایکر و سیریاک،۱۹۸۴) انگیزه برای یادگیری، انجام اعمالی برای برآورده ساختن الزامات و نیازهای تحصیلی، داشتن درک واضحی از اهداف تحصیل، رضایت کلی از محیط تحصیلی را به عنوان برخی ازمولفه‌های سازگاری تحصیلی معرفی کرده‌اند (اردلان و حسین چاری، ۱۳۹۰).
۲-۳-۵-۳٫عوامل مؤثر بر سازگاری تحصیلی
نظریه های یادگیری و موفقیت تحصیلی (ریت کلایف، ۱۹۹۱ و تینتو، ۱۹۹۳،به نقل از بالتر،) دو نوع از عوامل را مشخص نموده‌اند که بر ادامه یا توقف تحصیلی دانشجویان در دانشگاه موثرند:
* عوامل تعاملی که به تجربیات قبل از ورود به دانشگاه مربوط می‌شوند.
* عواملی تعاملی که به تجربیات بعد از ورود به دانشگاه مربوط می‌شوند.
